Henryk Sienkiewicz. Pisał od zawsze "ku pokrzepieniu serc"

Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu. Pochodził z rodziny szlacheckiej, która niegdyś miała w posiadaniu spore tereny. Został ochrzczony w kościele w Okrzei, który fundowała jego prababka. Henryk miał sporo rodzeństwa; cztery siostry i brata. W 1861 roku cała rodzina Sienkiewiczów przeniosła się do Warszawy.

Początki

W Warszawie Sienkiewicz uczęszczał do gimnazjum. Interesowały go głównie przedmioty humanistyczne, z których otrzymywał bardzo dobre oceny. Młodego Henryka fascynowała literatura i historia. Lubił zarówno rodzimych pisarzy, jak Mickiewicz czy Słowacki, jak zagranicznych twórców, np. Dumasa.

Po ukończeniu szkoły Sienkiewicz pracował jako guwerner. Jednocześnie zaczął studiować medycynę w Szkole Głównej Warszawskiej, ale ten kierunek nie spodobał mu się, wobec czego przeniósł się na prawo. Ostatecznie trafił na wydział filologiczno-historyczny, gdzie studiował w tym samym czasie wraz z Aleksandrem Głowackim (Bolesławem Prusem) i Aleksandrem Świętochowskim.

Henryk Sienkiewicz swoje pierwsze prace zaczął pisać już na studiach. Początkowo nie wyróżniał się spośród kolegów na roku. Świętochowski wspominał po latach, że Sienkiewicz wydawał się wówczas „wątły, chorowity, w audytorium rzadko widzialny, w życiu studenckim nie przyjmujący żadnego udziału, przed egzaminami mocno zakłopotany i na uboczu trzymający się, zwracał na siebie tak słabą uwagę kolegów”.

Sienkiewicz zadebiutował na łamach prasy w 1869 roku recenzją sztuki teatralnej, która ukazała się w „Przeglądzie Tygodniowym”. Później dalej publikował w tej gazecie, współpracował także z „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Gazetą Polską”, „Niwą” i „Słowem”. Z czasem w swoim środowisku stał się bardzo popularny. Czytelnicy doceniali jego felietony i reportaże.

Kariera

Kariera dziennikarska otworzyła Sienkiewiczowi wiele drzwi. Stał się rozpoznawalny i lubiany. Pojawiał się w salonie Heleny Modrzejewskiej, przyjaźnił się z Adamem Chmielowskim i Stanisławem Witkiewiczem

W roku 1876 Henryk Sienkiewicz wyjechał do Stanów Zjednoczonych jako korespondent „Gazety Polskiej”. „Listy z podróży do Ameryki” (1876-1878) oraz „Listy z Afryki” (1891-1892), gdzie wyjechał po latach, przyniosły mu znowu wielką popularność. Czytelnicy w Polsce z wielkim zainteresowaniem śledzili doniesienia Sienkiewicza – szczególnie z jego podróży po Ameryce. Nie wszystkie jego relacje były całkiem zgodne z prawdą, co sam przyznawał. Opisywał bowiem wiele romantycznych, ale nieco podkoloryzowanych przygód, na które w kraju był popyt. Był to rodzaj fabularyzowanych dokumentów, na które w Polsce bardzo czekano i których oczekiwała redakcja „Gazety Polskiej”.

W roku 1881 roku Henryk Sienkiewicz poślubił Marię Szetkiewiczównę. Była to druga z jego „pięciu Marii”, do których w swoim życiu zapałał uczuciem. Sienkiewicz i Szetkiewiczówna mieli dwoje dzieci, Henryka i Jadwigę. Niestety, w 1885 roku młoda żona Henryka Sienkiewicza zmarła na gruźlicę. Miała zaledwie 31 lat.

Po opublikowaniu Trylogii, Sienkiewicz zaczął być otaczany niemalże kultem. Wyrósł na jednego z czołowych polskich pisarzy. Stał się autorytetem w dziedzinie literatury, ale także polityki.

W 1893 roku Sienkiewicz ponownie się ożenił. Wybranką była Maria Romanowska, lecz małżeństwo niedługo później się rozpadło z powodu matki panny młodej. Pisarz otrzymał nawet papieskie unieważnienie sakramentu. Niespełna 10 lat później ożenił się ponownie, z Marią Babską, z którą spędził szczęśliwe, ostatnie lata swojego życia.

W 1905 roku Henryk Sienkiewicz otrzymał literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Jak napisano w uzasadnieniu było to wyróżnienie za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu” i „rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie w ducha narodu”. Dla wszystkich Polaków ta nagroda była wielką radością.

Sienkiewicz był bardzo zaangażowany w działalność charytatywną i społeczną. Był fundatorem stypendium dla zdolnych, lecz ubogich pisarzy. Z pomocy tej korzystali m.in. Stanisław Wyspiański, Maria Konopnicka czy Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Sienkiewicz ufundował także sanatorium przeciwgruźlicze dla dzieci na Bystrem i kościół w Zakopanem. Na terenie dworku w Oblęgorku utworzył ochronkę dla dzieci. Był też członkiem Towarzystwa Tajnego Nauczania w Warszawie. Sprzeciwiał się germanizacji i nieustannie nawoływał do zjednoczenia narodowego.

Twórczość

Henryk Sienkiewicz napisał ponad 40 nowel. Od nich zaczynał zresztą swoją karierę pisarską. Najbardziej znane i znaczące nowele w jego dorobku to m.in. „Stary sługa”, „Janko Muzykant”, „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”, „Bartek Zwycięzca”, „ Za chlebem”, „Latarnik”, „Wspomnienie z Maripozy”, „Sabałowa bajka”.

Jednak najbardziej znane dzieła Henryka Sienkiewicza to powieści, głównie powieści historyczne. Był on świetnym historykiem, już na studiach wyróżniał się wiedzą na temat dawnych dziejów Polski, co było bardzo przydatne w czasie pisania najsłynniejszych książek, którymi bez wątpienia są „Ogniem i mieczem”, „Potop” i „Pan Wołodyjowski”.

Proza Henryka Sienkiewicza niemal natychmiast po opublikowaniu została okrzyknięta epokowymi dla Polski dziełami. Były to prace tym ważniejsze, że wydane pod zaborami, w czasie, gdy Polacy wciąż nie mieli własnego państwa. Sienkiewiczowska Trylogia podnosiła polskiego narodowego ducha, dodawała ludziom sił i przypominała o wielkości dawnej Rzeczpospolitej. Nie bez przyczyny twórczość ta zyskała miano literatury „ku pokrzepieniu serc”. Pod koniec XIX wieku takiego pokrzepienia Polacy wyjątkowo potrzebowali.

Innymi pisarskimi dziełami Sienkiewicza były książki „Rodzina Połanieckich” i „Bez dogmatu”. Największą – i światową – sławę przyniosła mu za to książka „Quo vadis”, która została przetłumaczona wiele języków i sprzedała się w milionach egzemplarzy na całym świecie.

Kolejną powieścią byli „Krzyżacy”. Książka powstawała „pod bezpośrednim wrażeniem gwałtów dokonywanych przez władze zaboru pruskiego na polskiej ludności – z czego najgłośniejszym echem odbiła antypolska działalność Hakaty oraz okrutne prześladowanie dzieci i ich rodziców we Wrześni protestujących przeciw nauczaniu w szkole religii po niemiecku” (Culture.pl).

Już pod koniec życia Sienkiewicz wydał „W pustyni i w puszczy”, która spotkała się także z niezwykle życzliwym przyjęciem. Opisane w książce wydarzenia były w pewnym sensie jego własnymi doświadczeniami z podróży po Afryce.

Ostatnie lata

Po wybuchu I wojny światowej, Sienkiewicz wyruszył z Oblęgorka na Zachód. Zamieszkał w Szwajcarii w Vevey. Tam, wraz z Ignacym Janem Paderewskim i Antonim Osuchowskim, utworzył Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, który zajmował się przesyłaniem pomocy, leków, pieniędzy i żywności dla dotkniętych wojną rodaków w Polsce.

Czytaj też:
"Quo vadis" – największe dzieło Henryka Sienkiewicza i jego niezwykłe perypetieCzytaj też:
„Tęskno mi, Panie”. Cyprian Kamil Norwid – wieszcz niezrozumiałyCzytaj też:
QUIZ: Trylogia Sienkiewicza. Jak dużo pamiętasz? Sprawdź!