Wojna ukraińsko-sowiecka wybuchła, kiedy po abdykacji cara Mikołaja I Ukraińcy ogłosili autonomię w ramach państwa rosyjskiego. Powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej (20 listopada 1917) nie mogło podobać się bolszewikom, którzy po rewolucji październikowej przejęli władzę w Rosji.
Wojna z Ukraińską Republiką Ludową
Bolszewicy rozpoczęli przygotowania do przejęcia władzy na Ukrainie przy pomocy miejscowej zrusyfikowanej ludności. 11 grudnia 1917 roku w Kijowie wybuchło powstanie inspirowane z Moskwy, które jednak szybko stłumiono. Kilka dni później bolszewicy wystosowali wobec Ukrainy ultimatum dotyczące podporządkowania się Rosji. Nie czekając na odpowiedź, bolszewicy zaatakowali.
Na Ukrainie stacjonowały wojska bolszewickie. Istniały też oddziały Czerwonej Gwardii tworzone z miejscowych Ukraińców sympatyzujących z bolszewikami. 25 grudnia armia bolszewicka ruszyła na największe miasta ukraińskie. Wkrótce w Kijowie wybuchło ponownie probolszewickie powstanie, które udało się stłumić. Jednak wojska bolszewickie znajdowały się coraz bliżej stolicy. Władze Ukraińskiej Republiki Ludowej ewakuowały się z miasta.
W marcu 1918 roku podpisany został traktat brzeski. Stronami były: Cesarstwo Niemieckie, Austro-Węgry, Carstwo Bułgarii i Imperium Osmańskie oraz Ukraińska Republika Ludowa. Na mocy tego sojuszu wojska niemieckie, austro-węgierskie i ukraińskie wspólnie zaatakowały bolszewików. W marcu i kwietniu 1918 roku lewobrzeżna Ukraina została uwolniona
W kolejnych miesiącach państwa centralne zmusiły Ukraińców do rozmów pokojowych z Rosją, które jednak nie dały żadnego efektu prócz podpisania wstępnego porozumienia.
Druga faza wojny
Bolszewicy zaatakowali ponownie ziemie ukraińskie pod koniec 1918 roku. 16 stycznia Dyrektoriat Ukraińskiej Republiki Ludowej, na którego czele stał Symon Petlura, wypowiedział wojnę Rosji.
Wojska bolszewickie ponownie skierowały się w stronę Kijowa. Władzę ukraińskie przeniosły się do Kamieńca Podolskiego. W marcu Ukraińcy zadali Rosjanom duże straty i zablokowali marsz Armii Czerwonej w stronę Besarabii. Niestety sukcesy armii ukraińskiej trwały krótko. W kwietniu 1919 roku Ukraińska Republika Ludowa kontrolowała jedynie południowo-wschodnią Ukrainę.
W tym czasie trwała już wojna polsko-bolszewicka. Ukraińska Republika Ludowa podpisała rozejm z Polską (24 maja 1919) i wypchnęła Rosję z części Podola. Na początku lipca bolszewicy ponownie przeszli do ofensywy, lecz już na koniec sierpnia to wojska ukraińskie doszły pod Kijów.
W kolejnych miesiącach armia ukraińska walczyła na tyłach Armii Czerwonej (tzw. pochód zimowy), a wiosną wraz z polską armią ruszyła w stronę Kijowa, jednak w czerwcu obie armie zostały wyparte przez natarcie przeprowadzone przez Siemiona Budionnego. Sojusznicy rozpoczęli wycofywanie na Zamość i dalej w kierunku Warszawy.
Po wielkim zwycięstwie Polaków nad bolszewikami w bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku, Polska i Ukraińska Republika Ludowa rozpoczęły kontratak i odrzuciły wojska rosyjskie na linię linię Jaruha nad Dniestrem – Szarhorod – Bar – Lityn. Walki trwały do 18 października 1920 roku, kiedy Polska i bolszewicka Rosja podpisały zawieszenie broni. Armia ukraińska walczyła jeszcze przez miesiąc, po czym została wyparta na terytorium Polski. Przez kolejnych kilka lat partyzantka ukraińska walczyła jeszcze na swoich ziemiach przeciwko bolszewikom.
Rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej udał się na emigrację. W 1921 roku utracił on uznanie międzynarodowe.
Czytaj też:
Pawło Szandruk - Ukrainiec odznaczony Virtuti Militari przez gen. AndersaCzytaj też:
Antybolszewiccy bracia. Zapomniani sojusznicy Polski w wojnie z Leninem