Tuż przed 1939 r. wszystko wskazywało, że dni religii w ZSRS są policzone. Od zarania eksperymentu polegającego na stworzeniu ustroju totalitarnego ateizacja społeczeństwa byłego Imperium Rosyjskiego stanowiła jeden z najważniejszych elementów programu Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) – WKP(b). Bolszewicy planowali początkowo doprowadzić do całkowitego wyrugowania religii. W roku 1932 proklamowano nawet tzw. pięciolatkę ateistyczną, zgodnie z której założeniami do 1937 r. wszystkie religie w Kraju Rad miały zniknąć w wyniku zastosowania niezwykle ostrych środków represyjnych.

Represje

Władze sowieckie, które zwalczanie religii uznały za jedno z głównych założeń skutecznego „budownictwa socjalistycznego”, nie wykazały zbytniej pomysłowości w wypracowaniu metod walki z religią. W ich taktyce przeważały metody prymitywne, oparte na prostackim manifestowaniu siły. Główna forma represji antykatolickich na terenie ZSRS polegała np. na represjonowaniu księży i pozbawianiu wiernych kościołów. Organizowano procesy sądowe przeciwko nim, stosowano restrykcje administracyjne, posługiwano się prowokacją i kłamstwem.

Po pewnym czasie walkę z ludźmi wierzącymi, w miarę kształtowania się ustroju totalitarnego znanego jako stalinizm, uznano jednak za cel drugorzędny. Ograniczono się jedynie do zmniejszania wpływów religii i sprowadzenia jej do kategorii wierzeń zacofanej części społeczeństwa. Taryfa ulgowa nie obowiązywała jednak wszystkich. Wyjątkiem byli katolicy, którzy jako „poddani” papieża z Rzymu należeli, w myśl sowieckich władz, do ludzi najbardziej reakcyjnych. W 1938 r. wszystkie kościoły katolickie, z wyjątkiem dwóch – w Moskwie i Leningradzie, gdzie modlili się zachodni dyplomaci, zostały zamknięte.

Początek drugiej wojny światowej i atak ZSRS na Rzeczpospolitą spowodowały kolejną zmianę w dziedzinie ateizacji społeczeństwa. Zdecydowano się nie stosować chwilowo na terenach polskich wschodnich województw metod niszczenia religii stosowanych uprzednio w ZSRS. Dlatego też, aż do inwazji Trzeciej Rzeszy na Sowietów w czerwcu 1941 r., stan posiadania kościołów wszystkich wyznań na terenach RP zmienił się tylko nieznacznie. Kolejna zmiana polityki nastąpiła jednak wraz z rozpoczęciem wojny z Niemcami, nazwanej wzniośle „wielką wojną ojczyźnianą”.