Niektóre miejsca, choć nie bez zniszczeń, ale przetrwały drugowojenną zawieruchę. Nie wytrzymały jednak sowieckiego „wyzwalania” Polski.
Pałac w Szombierkach
Pałac w Szombierkach, dzielnicy Bytomia, został zbudowany w latach 1841-1845 przez Karola Godulę, jednego z najbogatszych mieszkańców Śląska, właściciela kilkudziesięciu kopalń i zaangażowanego działacza społecznego. Pałac został wybudowany w stylu neorenesansowym. Budynek zaprojektowano na planie kwadratu, miał on dwie kondygnacje. Na froncie znajdował się portyk zwieńczony tympanonem. W środku znalazła się m.in. sala lustrzana świadcząca o majętności właściciela. Salę bankietową zdobiły ogromne kryształowe żyrandole. W pałacu pojawiła się także bogata biblioteka.
W 1945 roku pałac w Szombierkach zajęła Armia Czerwona. Pałac został kompletnie splądrowany, wszystkie sprzęty rozkradziono. Kiedy Sowieci się wycofywali, podpalili pałac, z którego do naszych czasów nic nie zostało.
Pałac w Kożuchowie
Pałac w Kożuchowie w województwie lubuskim był to barokowy pałac powstały w pierwszej połowie XVIII wieku. Była to rezydencja rodzinna rodu von Kalckreut. Byli oni właścicielami pałacu do 1945 roku. Pałac został zajęty przez „wyzwolicielską” Armię Czerwoną, ograbiony i spalony. Do dnia dzisiejszego z pałacu pozostał tylko fragment elewacji frontowej w postaci trzywejściowego portalu. Filary zwieńczone są gzymsem, który podtrzymują kamienne hermy.
Pałac w Świerklańcu
Pałac w Świerklańcu (województwo śląskie) w latach swojej świetności nazywany był „małym Wersalem” – nie bez powodu. Pałac wybudowano w 1876 roku na zlecenie Guido Henckela von Donnersmarcka. Był to prezent dla żony von Donnersmarcka, Blanki de Paiva (ich historia miłosna była powodem wielu plotek – ona była dwukrotną rozwódką i 11 lat starsza od męża). Rezydencja miała przypominać Wersal. Projektantem został Hector Lefuel, nadworny budowniczy cesarza Napoleona III. Guido zmarł w 1916 roku, a zamek odziedziczyli po nim synowie, a później wnuk.
Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa, do pałacu w Świerklańcu wkroczyli Niemcy. W 1945 roku został on zajęty przez Armię Czerwoną, splądrowany i podpalony. Po wojnie władze komunistyczne w Polsce postanowiły wykorzystać cenny budulec, który pozostał z resztek pałacu. Marmury i kamienne bloki zostały wykorzystane do budowy Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej. Resztki pałacu komuniści kazali wysadzić w powietrze w 1962 roku. Dwie pochodzące z pałacowego parku rzeźby lwów znalazły się ostatecznie w parku w Zabrzu.
Pałac w Reptach
Pałac w Reptach znajdował się w mieście Tarnowskie Góry. Ziemię, na której stanął zamek nabył w 1824 roku hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck. Z inicjatywą budowy pałacu wyszedł jego syn, Guido von Donnersmarck (budowniczy Świerklańca). Pałac wybudowano w latach 1893-1898 w stylu neorenesansowym, a okalający go park zaprojektowano w stylu angielskim. Projektantem był pochodzący z Bawarii Gabriel von Seidl. Na początku XX wieku pałac został rozbudowany – powstała m.in. duża sala balowa. W 1916 roku, po śmierci Guida, pałac odziedziczył jeden z jego synów. W 1922 roku pałac – w wyniku wytyczenia granicy polsko-niemieckiej – znalazł się po stronie polskiej.
W czasie II wojny światowej w pałacu w Reptach utworzono lazaret dla niemieckich żołnierzy. W styczniu 1945 roku budowla została zajęta przez Armię Czerwoną. Jego wnętrza złupiono i zdewastowano. Wkrótce został podpalony. W 1949 roku władze komunistyczne podjęły decyzję o rozbiórce pozostałości pałacu, lecz w kolejnych latach pojawił się pomysł, aby pałac został odbudowany – opracowano kosztorys i zaczęto uporządkowywać teren. Jednak w 1959 roku pojawiła się kontrowersyjna ekspertyza, której autorem był Jerzy Suwalski. Pisał on, że „zamek ten nie przedstawia kulturalnej, zabytkowej, a także architektonicznej wartości (...), dlatego jego pierwotna forma nie powinna być odbudowana”. Ostatecznie – po wielu kolejnych zmian koncepcji – ogłoszono, że ruiny zostaną całkowicie zburzone. W kwietniu 1966 roku rozpoczęto wysadzenie resztek pałacu. Materiały z rozbiórki zostały w dużej części rozkradzione.
Czytaj też:
Koszmar sowieckiego "wyzwolenia". Polska w potrzaskuCzytaj też:
Czerwona szarańczaCzytaj też:
Zabita w Katyniu. Jedyna, o której tak dużo wiemy