Tak zwane dodekaedry (dwunastościany) to niewielkie, wydrążone obiekty z brązu lub, rzadziej, kamienia, o dwunastu pięciokątnych ściankach z otworami o różnej średnicy i charakterystycznymi wypustkami na wierzchołkach. Te, które znamy datuje się na II-IV wiek n.e. Do dzisiaj odnaleziono ponad 130 tych przedmiotów w różnych miejscach, głównie w północno-zachodnich regionach dawnego Imperium Rzymskiego, czyli na terenie Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji oraz Belgii. O dodekaedrach nie wzmianki w żadnym źródle pisanym, ani z tamtego, ani z późniejszego okresu. To powoduje, że te dziwne przedmioty pozostają jedną z największych zagadek archeologii.
Do czego mogły służyć?
Przez lata wysunięto wiele hipotez dotyczących funkcji dwunastościanów. Do czego te przedmioty mogły służyć? Oto najbardziej popularne i najbardziej prawdopodobne teorie.
- Są to być może przyrządy astronomiczne lub kalendarze rolnicze. Niektórzy badacze sugerują, że mogły one służyć do wyznaczania optymalnych terminów siewu, na przykład poprzez obserwację kąta padania światła słonecznego w określonych porach roku.
- Inni twierdzą, że były to instrumenty pomiarowe. Istnieją teorie, że dodekaedry były używane jako narzędzia do pomiaru odległości lub poziomowania terenu, co mogło mieć zastosowanie w wojsku lub budownictwie.
- Czy to świeczniki? Odkrycie śladów wosku na niektórych egzemplarzach sugeruje, że mogły pełnić one funkcję świeczników.
- Być może są to narzędzia dziewiarskie. Popularna w ostatnich latach teoria zakłada, że dodekaedry były używane do wyrobu rękawiczek lub innych wyrobów dziewiarskich, co tłumaczyłoby różne rozmiary otworów i obecność wypustek.
- A może to przedmioty rytualne lub o znaczeniu religijnym? Ze względu na brak jakichkolwiek oznaczeń, ale także z racji różnych miejsc znalezienia, niektórzy archeolodzy są zdania, że dodekaedry miały po prostu znaczenie symboliczne lub były używane w praktykach religijnych.
W 2023 roku w Norton Disney w Anglii odkryto kolejny dodekaedr, co po raz kolejny wzbudziło duże zainteresowanie tymi przedmiotami. Artefakt ten, będący jednym z najlepiej zachowanych, został wystawiony w Lincoln Museum. Mimo licznych badań, jego przeznaczenie pozostaje nieznane.
Rzymskie dwunastościany to na pewno jedna z najbardziej intrygujących zagadek starożytności. Ich precyzyjne wykonanie i brak jednoznacznych dowodów na to, jaką pełniły funkcję sprawiają, że nadal dostarczają pasjonatom historii wielu emocji.