Wystawa Polskie formacje wojskowe w czasie II wojny światowej jest kolejną z historycznego cyklu realizowanego przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Prezentuje zarówno udział Polskich żołnierzy z regularnej armii jak i oddziałów partyzanckich w walce przeciwko agresji niemieckiej od 1 września 1939 r. aż do jej końca w 1945 r. Po zakończeniu wojny z Niemcami część z nich podjęła walkę przeciwko reżimowi komunistycznemu wprowadzonemu w Polsce przez ZSRR.

Po przegranej kampanii wrześniowej 1939 r. natychmiast zaczęto tworzyć oddziały polskie na zachodzie Europy. Tak jak w okresie zaborów Polacy walczyli o Polskę wszędzie gdzie to było możliwe. Polacy jako jedni z nielicznych, o ile nie jedyny spośród okupowanych przez Niemców narodów, nie utworzyli rządu kolaboracyjnego ani oddziałów wojskowych, które by z nimi współpracowały.

Dzięki wystawie prześledzić można najważniejsze batalie, w których polskie oddziały brały udział od początku II wojny światowej: Bitwę o Narvik, wojnę obronną we Francji w 1940 roku, udział polskich pilotów w bitwie o Anglię, Tobruk, Monte Cassino, Bitwę normandzką w 1944 roku, gdzie polskie siły po USA, Wielkiej Brytanii i Kanadzie były najliczniejszą siłą po stronie aliantów. Ukazuje wreszcie powstanie armii w ZSRR spośród Polaków zwolnionych z sowieckich więzień, która doszła aż do Berlina.

Polacy w okupowanym kraju stworzyli największy ruch oporu w Europie, największą armię podziemną walczącą przeciwko okupantowi niemieckiemu. Na wystawie przedstawiono też smutne losy wielu żołnierzy, którzy pomimo zakończenia wojny, nie mogli wrócić do kraju rządzonego przez komunistów.

Trauma II wojny światowej, a zwłaszcza poczucie opuszczenia przez sojuszników i rozgoryczenie z oddania Polski do sowieckiej strefy wpływów wciąż odgrywa dużą rolę w polskiej mentalności odciskając piętno na postawach Polaków. Jak gorzkie są słowa piosenki o bitwie o Monte Cassino, w której polskie oddziały brały udział „…bo wolność krzyżami się mierzy, historia ten jeden zna błąd”...

Wystawa składa się z 18 ilustrowanych plansz. Komentarze są dostępne w pięciu językach: polskim, angielskim, niemieckim, hiszpańskim i rosyjskim. Została przygotowywana przy współudziale historyków z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Ekspozycję Polskie formacje wojskowe w czasie II wojny światowej można oglądać na dziedzińcu Zamku Żupnego w Wieliczce do 30 października 2018 r.