W niemieckiej historiografii 9 listopada bywa nazywany „Schicksalstag”, czyli dniem losu, dniem kluczowym, dniem przeznaczenia. To właśnie na ten dzień przypada wiele znaczących rocznic. Są to m.in.: ogłoszenie republiki 1918 roku, próba puczu, którą przeprowadził Adolf Hitler i NSDAP w Monachium oraz upadek muru berlińskiego w 1989 roku.

Określenie „Schicksalstag” pojawiło się w niemieckiej historiografii po drugiej wojnie światowej, lecz zostało upowszechnione dopiero po upadku Muru Berlińskiego w 1989 roku. Data ta – „dzień losu” jest rozpatrywany w różnych kontekstach, ale w odniesieniu do siebie. Większość wydarzeń, które miały miejsce właśnie 9 listopada łączą się ze sobą, wynikają jedno z drugiego, tworząc punkty zwrotne w dziejach Niemiec.

Co jeszcze wydarzyło się 9 listopada?

Egzekucja Roberta Bluma

9 listopada 1848 roku jeden z najbardziej aktywnych przedstawicieli demokratów w parlamencie frankfurckim, działacz społeczny poeta Robert Blum, został stracony. Jego egzekucję postrzega się jako zapowiedź ostatecznego stłumienia rewolucji niedługo później. Pomimo immunitetu dyplomatycznego (był delegatem parlamentu frankfurckiego w Wiedniu) został aresztowany i stracony.

Blum opowiadał się za demokratyzacją życia politycznego, wspierał katolików, był za wolnością dla Polski i Polaków, równouprawnieniem kobiet, sprzeciwiał się antysemityzmowi.

Rewolucja komunistyczna u bram

9 listopada 1918 roku upadło Cesarstwo Niemieckie i proklamowano Republikę. Tego dnia kanclerz Max von Baden ogłosił abdykację Wilhelma II (wkrótce cesarz sam ogłosił swoje ustąpienie). Kanclerzem został Friedrich Ebert. Kilka godzin później natomiast, tego samego dnia, Karl Liebknecht, jeden z przywódców lewicowego, rewolucyjnego Związku Spartakusa proklamował „Wolną Republikę Socjalistyczną”.

W kolejnych dniach trwały walki pomiędzy zwolennikami republiki w stylu sowieckim a poplecznikami demokracji parlamentarnej. Ostatecznie komuniści ponieśli klęskę. Liebknecht i Róża Luksemburg zostali zamordowani dwa miesiące później przez Freikorps. W rezultacie, w sierpniu 1919 roku, ukonstytuowała się Republika Weimarska.

„Der 9. November” („Dziewiąty listopada”) to także tytuł wydanej w 1920 roku powieści Bernharda Kellermanna, która opowiada historię wydarzeń z 1918 roku.

Pucz monachijski

9 listopada 1923 roku zakończył się pucz monachijski przeprowadzony przez NSDAP – Adolfa Hitlera i jego współpracowników. W nocy z 8 na 9 listopada mało znany wtedy Hitler, przywódca partii nazistowskiej, próbował obalić władze w Bawarii i przy pomocy wojska (które, jak liczył, stanie po jego stronie) zamierzał ruszyć na Berlin wzorując się na marszu Benito Mussoliniego na Rzym sprzed roku.

Pucz NSDAP okazał się porażką. Bojówki SA zajęły kilka ważnych punktów w Monachium, ale szybko zostały spacyfikowane przez policję. Po puczu wielu działaczy nazistowskich zostało zatrzymanych i osadzonych w więzieniach. Otrzymali niewielkie wyroki, a po wyjściu na wolność dalej budowali swoje zaplecze polityczne i zyskiwali popularność.

Po przejęciu władzy Hitler ogłosił 9 listopada świętem narodowym. Co roku odbywały się w Monachium obchody ku pamięci „ofiar puczu monachijskiego”. To właśnie podczas jednej z takich uroczystości, wieczorem 8 listopada 1939 roku, Georg Elser dokonał nieudanego zamachu na Hitlera w monachijskiej piwiarni Bürgerbräukeller.

Noc kryształowa

9 listopada 1938 roku zapisał się w dziejach Niemiec jako ostateczne ostrzeżenie, dowód na zbliżający się pogrom wszystkich osób mających żydowskie pochodzenie. Noc z 9 na 10 listopada w historiografii nazywana jest Nocą Kryształową. W tych dniach synagogi, sklepy i domy, gdzie mieszkali Żydzi zostały zaatakowane przez bojówki związane z partią narodowosocjalistyczną. W czasie ataków zginęło około 400 Żydów. Ten dzień dał zielone światło wszystkim Niemcom nienawidzącym Żydów i ludzi innych „ras” do jawnych ataków i bezkarnej dyskryminacji wszystkich, których pochodzenia nie można było określić jako aryjskie.

Nierozliczeni naziści

9 listopada 1967 roku podczas ceremonii inauguracji nowego rektora Uniwersytetu Hamburskiego studenci rozwinęli transparent z hasłem: „Unter den Talaren – Muff von 1000 Jahren”, czyli „Pod togami – Stęchlizna tysiąca lat”. Hasło stało się szybko symbolem protestów z 1968 roku. Motto nawiązywało do propagandy głoszącej, że nazistowskie Niemcy to „Tysiącletnia Rzesza”

Atak na Centrum Społeczności Żydowskiej

9 listopada 1969 roku radykalna lewicowa, antysemicka i antysyjonistyczna organizacja terrorystyczna Tupamaros West-Berlin podłożyła bombę w Centrum Społeczności Żydowskiej w Berlinie. Ładunek jednak nie został zdetonowany.

Śmierć Holgera Meinsa

9 listopada 1974 roku przebywający w więzieniu terrorysta RAF-u Holger Meins umarł po 58 dniach strajku głodowego.

Upadek Muru Berlińskiego

9 listopada 1989 roku to symboliczna data upadku Muru Berlińskiego. Dzień ten zakończył podział Niemiec na RFN i NRD, i rozpoczął serię wydarzeń, które ostatecznie doprowadziły do zjednoczenia Niemiec. Pierwotnie 9 listopada obchodzono jako Dzień Jedności Niemiec, lecz ponieważ była to również rocznica Nocy Kryształowej, datę tę uznano za nieodpowiednią na święto narodowe. Na święto upamiętniające zjednoczenie Niemiec wybrano 3 października – od daty 3 października 1990 roku.

Czytaj też:
Spektakularna kompromitacja. Jakim cudem ktoś jeszcze zaufał Hitlerowi?Czytaj też:
Nie tylko Normandia. Ta operacja zmieniła losy drugiej wojny światowejCzytaj też:
Sny Marksa się nie spełniły. Komunistyczna rewolucja wybuchła w Rosji