Granice Augusta

Gajusz Juliusz Cezar nie doczekał się legalnego syna, a jego córka Julia, żona Pompejusza, zmarła przy porodzie. W tej sytuacji najbliższym męskim krewnym dyktatora był wnuk jego siostry, Gajusz Oktawiusz. Poszukujący sukcesora dyktator bliżej się nim zainteresował. Najwyraźniej dostrzegł w młodzieńcu cechy odpowiednie dla polityka, gdyż adoptował go w swoim testamencie, uznając za głównego spadkobiercę.

Cezar zginął w efekcie spisku republikańskiego w marcu 44 r. p.n.e. i 19-letni Oktawian długo wahał się, czy przyjąć spadek. Oznaczało to bowiem nie tylko przejęcie majątku ciotecznego dziadka, lecz także objęcie przywództwa nad jego stronnikami. Na domiar złego nie był on jedynym kandydatem do tej roli, gdyż za najbliższego współpracownika dyktatora uchodził Marek Antoniusz, a poważne ambicje miał także inny podwładny Cezara, Marek Emiliusz Lepidus. Do tego dochodziła jeszcze groźba wojny domowej ze zwolennikami republiki, którzy nigdy nie pogodzili się dyktaturą Cezara.

Ostatecznie Oktawiusz przyjął spadek i zmienił nazwisko na Gajusz Juliusz Cezar Oktawian. Zgodnie z zasadą „wróg mojego wroga jest moim przyjacielem” porozumiał się z Antoniuszem i Lepidusem, a po wyparciu sił republikańskich z Italii cała trójka zawiązała pod koniec 43 r. p.n.e. II triumwirat. Od pierwszego, w którym uczestniczyli Cezar, Krassus i Pompejusz, różnił się tym, że nie było to prywatne porozumienie polityków, ale oficjalny kolegialny urząd dający niemal dyktatorskie uprawnienia na okres pięciu lat. Głównym celem porozumienia była rozprawa ze zwolennikami republiki w Italii i w tym zamyśle ogłoszono listy proskrypcyjne. Kto znalazł się na takiej liście, był wyjęty spod prawa i praktycznie każdy mógł go zabić, a majątek ofiary podlegał konfiskacie. Zabójca otrzymywał wysoką nagrodę, niewolnicy wolność, a głowy zamordowanych gromadzono na Forum rzymskim. W ten sposób zginęło ponad 2 tys. zamożnych senatorów i ekwitów, a wśród nich Marek Tuliusz Cyceron. Natomiast grabież majątków zamordowanych umożliwiła wystawienie armii przeciwko zwolennikom republiki.

W październiku 42 r. p.n.e. wojska triumwirów rozbiły przeciwników pod Filippi w Macedonii, a ich przywódcy – Marek Juniusz Brutus i Gajusz Kasjusz Longinus – popełnili samobójstwo. Państwo rzymskie znalazło się we władzy triumwirów.