2 października 2021 r., w dniu Narodowego Dnia Pamięci o Ludności Cywilnej Powstańczej Warszawy w Pruszkowie odbędą się uroczyste obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc organizowane przez Powiat Pruszkowski, Miasto Pruszków, Instytut Pamięci Narodowej, Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Muzeum Dulag 121.
Oficjalne uroczystości rozpoczną się o godz. 14:00 pod Pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” na terenie byłego obozu Durchgangslager 121 w Pruszkowie, gdzie zostanie odprawiona polowa Msza Święta. Uroczystości odbędą się w Asyście Wojskowej Reprezentacyjnej Kompanii Wojska Polskiego. W ramach tegorocznych Obchodów, w niedzielę, 3 października o godz. 19:00 w żbikowskim kościele Niepokalanego Poczęcia NMP odbędzie się „Koncert Pieśni Powstania Warszawskiego” w wykonaniu zespołu wokalno-aktorskiego „Sonanto” oraz pokaz filmu „Powstanie Warszawskie” w reż. Jana Komasa z 2014 roku Tegoroczne Obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc zostały objęte „Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości”.
Ideą Obchodów jest Upamiętnienie Powstańców Warszawskich i Ludności Cywilnej Warszawy wypędzonej z walczącej stolicy, więźniów obozu Durchgangslager 121 wywiezionych do obozów koncentracyjnych zagłady, obozów pracy przymusowej i na tułaczkę do Generalnego Gubernatorstwa, a także mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego oraz okolicznych miejscowości, którzy nieśli pomoc więźniom obozu Dulag 121 zarówno na terenie obozu, jak i poza nim.
Program Obchodów:
2 października
12:00 Uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą więźniów obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie, żołnierzy Powstania Warszawskiego 1944 r. i ofiary cywilne na terenie cmentarza w Tworkach.
Cmentarz Szpitalny w Tworkach, ul. Partyzantów 2/4, 05-802 Pruszków
13:00 Uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą zmarłych i poległych więźniów obozu przejściowego Dulag 121 przy bramie głównej na Cmentarzu Żbikowskim w Pruszkowie.
Cmentarz Żbikowski, główna brama przy ul. Domaniewskiej
14.00 – Polowa Msza Święta i oficjalne uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”. Po Mszy Świętej koncelebrowanej przez księdza prałata Mariana Mikołajczyka i kanonika Bogdana Przegalińskiego nastąpi odczytanie Apelu Pamięci, przemówienia okolicznościowe oraz złożenie kwiatów pod Pomnikiem. Uroczystości odbędą się w Asyście Honorowej Wojska Polskiego.
Pruszków, ul. 3 Maja 8a, teren dawnego obozu Dulag 121
3 października
Godz. 19.00 – Koncert „Pieśni Powstania Warszawskiego: w wykonaniu zespołu wokalno-aktorskiego „Sonanto” z udziałem instrumentalistów organizowany przez Stowarzyszenie WEST. Po koncercie odbędzie się pokaz dramatu wojennego non-fiction „Powstanie Warszawskie” w reż. Jana Komasy z 2014 roku
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Żbikowie, Pruszków, ul. 3 Maja 124
Serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w tegorocznych uroczystościach.
Ze względu na sytuację epidemiczna w Polsce tegoroczne Obchody „Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosącym Im Pomoc” odbędą się zgodnie z aktualnie obowiązującymi zaleceniami GIS.
Historia Obozu
Historia powstania obozu przejściowego Durchgangslager 121 wiąże się z rozkazem wydanym 6 sierpnia 1944 r. przez dowódcę jednostek SS tłumiących Powstanie Warszawskie, SS-Obergruppenführera Ericha von dem Bacha-Zelewskiego wedle którego, ludność cywilna z Warszawy i okolicznych miejscowości miała zostać przetransportowana do mieszczących się we wschodniej części Pruszkowa warsztatów kolejowych, zajętych po 1939 r. przez wojska niemieckie (niem. Ostbahnausbesserungswerke). Zarządzenie Ericha von dem Bacha-Zelewskiego wynikało ze zmiany polityki Adolfa Hitlera, który w zemście za rozniecenie powstania nakazał eksterminację wszystkich mieszkańców stolicy, niezależnie od ich wieku, płci i stopnia zaangażowania w sierpniowym zrywie 1944 r.
O wyborze terenu przedwojennych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego na lokalizację przyszłego obozu zadecydował głównie ich bezpośredni dostęp do linii kolejowych, które zapewniały nie tylko szybką komunikację z Warszawą, ale i dobre połączenie z III Rzeszą i Generalnym Gubernatorstwem. Dodatkowo, w obrębie 53-hektarowego obszaru żbikowskich zakładów znajdowały się puste hale, ogołocone z większości sprawnych maszyn i narzędzi, które Niemcy w czasie ewakuacji w lipcu 1944 r. wywieźli w głąb Rzeszy. Budynki przemysłowe nie były jednak w żaden sposób przystosowane do zapewnienia odpowiedniego schronienia dla tysięcy niedożywionych, schorowanych oraz wyniszczonych latami niemieckiej okupacji i powstańczej zawieruchy warszawiaków. Pracownicy Arbeitsamtu (Urząd Pracy), którzy byli zobligowani do przygotowania obiektów na przybycie wysiedleńców w Warszawy ograniczyli się jedynie do ponumerowania hal i ogrodzenia ich zasiekami z drutu kolczastego.
Misja Muzeum Dulag 121
Powstałe w 2010 roku Muzeum Dulag 121 zajmuje się zbieraniem informacji, popularyzowaniem wiedzy i pielęgnowaniem pamięci o losach wypędzonych w czasie Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu oraz ofiarności i poświęceniu tych, którzy udzielali im pomocy, a także historią Pruszkowa i okolic. Muzeum od początku swojej działalności prowadzi projekt badawczy „Lista Pamięci”– symboliczną listę więźniów obozu Dulag 121 oraz osób pomagających, na której udało się wpisać około 50 tysięcy byłych więźniów obozu. Wszystkie osoby, które chciałyby się podzielić z nami historią pobytu w pruszkowskim obozie Dulag 121 zachęcamy do kontaktu:
Muzeum Dulag 121
ul. 3 Maja 8a
05-800 Pruszków
tel. 22 758 86 63
e-mail: dulag@dulag121.pl
W celu zgłoszenia osób do wpisania na Listę Pamięci prosimy o wypełnienie ankiety zamieszczonej na stronie internetowej Muzeum: www.dulag121.pl/lista-pamieci/ lub telefoniczne skontaktowanie się z Muzeum nr tel. 22 758 86 63.
Czytaj też:
„Byłam dwa razy w obozie Dulag”. Dramat ludzi po Powstaniu Warszawskim – wspomnieniaCzytaj też:
Dulag 121 – niemiecki obóz w Pruszkowie dla wypędzonej ludności stolicy (1)Czytaj też:
Dulag 121 – niemiecki obóz w Pruszkowie dla wypędzonej ludności stolicy (2)