Bitwa pod Suomussalmi jest uważana za jedno z najważniejszych fińskich zwycięstw w czasie wojny zimowej.
Geneza wojny zimowej
28 września 1939 roku Niemcy i Związek Sowiecki podpisały „pakt o granicach i przyjaźni”, zwany niekiedy drugim paktem Ribbentrop-Mołotow. Umowa ta ustalała przebieg granicy pomiędzy III Rzeszą i ZSRS na obszarze Rzeczpospolitej, a także wytyczyła strefy wpływów obydwu agresorów.
Tuż po podpisaniu paktu z Niemcami, Stalin wystosował żądania wobec Litwy, Łotwy i Estonii nakazując im podpisanie zgody na wejście Armii Czerwonej w granice ich państw. Kraje te zostały zmuszone przyjąć sowieckie ultimatum. Wobec pierwszego sukcesu, Sowieci zdecydowali o wysunięciu takich samych roszczeń wobec Finlandii. 12 października władze fińskie zostały poinformowane o konieczności udostępnienia swego terytorium wojskom sowieckim. Stalin żądał także przesunięcia granicy fińsko-sowieckiej o 25 kilometrów na północny-zachód oraz wydzierżawienia półwyspu Hanko na 30 lat i wydania zgody na budowę tam przez Sowietów bazy wojskowej. W zamian zaproponowano Finom większy, ale znajdujący się daleko na północy kawałek tajgi.
Finlandia zdecydowania odmówiła spełnienia sowieckich żądań. Stalin musiał dostać jednak bardziej „konkretny” powód, aby zaatakować Finów. 26 listopada Armia Czerwona dokonała prowokacji i ostrzelała wioskę Mainila leżącą na ternie ZSRS. O atak zostali oskarżeni Finowie. Moskwa głosiła, że w wyniku zdradzieckiego ostrzału zginęło wielu sowieckich żołnierzy. Domagano się wycofania wojsk fińskich znad granicy z ZSRS i opuszczenia przez Finów fortyfikacji na Linii Mannerheima. Finowie zaprzeczyli, że mieli cokolwiek wspólnego z atakiem, lecz takie zapewnienia nie były już Stalinowi do niczego potrzebne, gdyż osiągnął swój cel. Na Kremlu zapadła decyzja o ataku na Finlandię.
Bitwa pod Suomussalmi
30 listopada 1939 roku Związek Sowiecki, bez wypowiedzenia wojny, zaatakował Finlandię. Jednocześnie utworzono fiński rząd marionetkowy złożony z lokalnych komunistów, który oficjalnie ogłosił powstanie 1 grudnia.
Armia Czerwona przekroczyła granicę na Przesmyku Karelskim, kierując się z północnego-wschodu w stronę wsi Suomussalmi. Celem Armii Czerwonej było przecięcie Finlandii na pół.
Wioska Suomussalmi została zdobyta przez Sowietów 7 grudnia. Finowie wycofując się zniszczyli ją jednak, aby czerwonoarmiści nie znaleźli tam schronienia. Sami wycofali się na przeciwległy brzeg pobliskiego jeziora.
Następnego dnia Sowieci przystąpili do ataku na pozycje fińskie, jednak nie odnieśli żadnego sukcesu. 9 grudnia dowództwo nad siłami fińskimi w bitwie pod Suomussalmi objął pułkownik Hjalmar Siilasvuo, który od razu postanowił przejść do kontrataku. Choć Sowieci zostali zaskoczeni, wioski nie udało się odbić.
Przez kolejne tygodnie trwała wojna pozycyjna. Suomussalmi kilka razy przechodziło z rąk do rąk. Sama wioska nie miała, rzecz jasna, takiego znaczenia, jak to, że Finowie blokują w tym miejscu marsz Sowietów w głąb Finlandii. 27 grudnia Finowie zdołali odeprzeć część Sowietów aż pod granicę. W kolejnych dniach sytuacja Armii Czerwonej była coraz trudniejsza. Ostatecznie 44. Dywizja Strzelecka została otoczona przez Finów i kompletnie rozbita. Resztki czerwonoarmistów wycofywały się pośpiesznie spod Suomussalmi porzucając po drodze wiele broni i ciężkiego sprzętu (Finowie zdobyli m.in. 43 czołgi, około 70 dział, 278 ciężarówek, 29 dział przeciwpancernych, ponad tysiąc koni, 300 pistoletów maszynowych, 6 tysięcy karabinów).
Bitwa pod Suomussalmi była wielkim zwycięstwem Finlandii. Gdyby Sowieci pokonali Finów i ruszyli w głąb kraju, Finlandia musiałaby bronić się już na dwóch frontach. Doszłoby także do zerwania linii kolejowej ze Szwecją. W czasie bitwy zginęło około tysiąca Finów oraz od 14 do 27 tysięcy Sowietów.
Wojna zimowa okazała się dla Armii Czerwonej zbyt wielkim wyzwaniem. Finlandia była – jak się okazało – trudnym przeciwnikiem, którego Stalin nie docenił. Finowie wykorzystywali znane tylko sobie drogi leśne i korzystali z nart oraz sań. Sowieci bazowali na ciężkim sprzęcie, który nie sprawdzał się w tamtych warunkach i musiał poruszać się jedynie po drogach.
Czytaj też:
Odwaga Richarda Pipesa. Pamięć wybitnego znawcy Rosji i komunizmu