Chortyca położona jest w pobliżu miasta Zaporoże. Jest to największa wyspa na rzece Dniepr. Na północnym krańcu wyspy znajduje się ostatni próg Dniepru. Chortyca ma 12,5 kilometra długości i około 2,5 kilometra szerokości. To wyjątkowe miejsce ze względu na swoją historię, ale także walory przyrodnicze. Na Chortycy zachowały się bowiem rośliny, których nie spotka się już nigdzie indziej. Około 15 procent gatunków flory to gatunki endemiczne.
Archeologiczne zabytki Chortycy
Pierwsze wzmianki o Chortycy pochodzą z wieku X – pojawiły się w dziele „O zarządzaniu państwem” cesarza bizantyńskiego Konstantyna VII Porfirogenety. Konstantyn VII określał Chortycę jako „Wyspę Świętego Grzegorza”.
Jak udowodniły badania archeologiczne, pierwsi ludzie pojawili się na Chortycy już w okresie mezolitu (10-6 tysięcy lat p.n.e.). Na pobliskiej wyspie Seredniy Stig, która przed tysiącami lat była połączona z Chortycą mierzeją odnaleziono zaś zabytki z okresu neolitu (5-3 tysiąca lat p.n.e.). Wiele artefaktów z tego okresu znaleziono także na dnie Dniepru w pobliżu północnej części wyspy.
Z epoki brązu pochodzą znalezione na Chortycy miejsce pochówku oraz pozostałości osad budowanych przez plemiona kilku kultur (m.in. kultury ceramiki wielowałeczkowej czy kultury grobów katakumbowych).
Na wyspie odkryto również zabytki z kolejnych epok. Jest do dowód, że wyspa przez kilka tysięcy lat stanowiła ważne miejsce w regionie (ze względu na położenie pełniła funkcje obronne) oraz znajdowała się na istotnym szlaku handlowym, o czym świadczy znaleziony tam m.in. denar rzymskiego cesarza Hadriana oraz tetradachma z Baktrii – krainy leżącej w dzisiejszym północnym Afganistanie.
Od około VII do III wieku p.n.e. na Chortycy znajdowała się osada scytyjska. Tuż obok mieścił się cmentarz (częściowo zachowany).
Czasy Rusi i Siczy
W IX wieku na południu Chortycy znajdowało się miasto zwane Protolcha. Leżało ono niedaleko brodu na Dnieprze, w pobliżu szlaku handlowego, o czym świadczą znalezione tam monety, m.in. arabskie. Według legendy niedaleko Protolchy zginął w walce z Pieczyngami książę Rusi Kijowskiej Światosław I, wnuk władcy nowogrodzkiego Ruryka (na dnie Dniepru w roku 2011 znaleziono miecz z czasów karolińskich, który nazwano „mieczem Światosława”).
W kolejnych latach Chortyca była stale wykorzystywana jako baza wypadowa w czasie walk przeciwko Połowcom i Tatarom.
W XVI wieku Chortyca stała się siedzibą Siczy Zaporoskiej – ufortyfikowanego obozu kozackiego. W latach 50. XVI wieku na wyspie powstała twierdza, którą rozkazał zbudować książę Dymitr Wiśniowiecki Bajda. Miejsce to zostało częściowo zniszczone przez najazdy tureckie i tatarskie, ale Chortyca nadal była siedzibą Kozaków. Pod koniec XVI wieku zamieszkiwali tam Kozacy rejestrowi wierni Rzeczypospolitej. W 1648 roku Bohdan Chmielnicki rozgromił na Chortycy ich garnizon. Kilka dekad później na wyspie rezydował ataman koszowy Iwan Sirko (autor domniemanego „listu Kozaków Zaporoskich do sułtana”). Chortyca była siedzibą Siczy Zaporoskiej do 1775 roku.
Dalsze lata
Już w XIX wieku, kiedy Rzeczpospolita zniknęła z map w wyniku rozbiorów, tereny Siczy znalazły się pod panowaniem Rosji. Chortycę zaczęto uprzemysławiać. Na wyspie zbudowano fortecę i stocznię.
W 1928 roku rozpoczęto budowę mostów łączących Chortycę z miastem Zaporoże. W 1965 roku wyspa stała się państwowym rezerwatem historyczno-kulturalnym. Przeprowadzono wówczas szersze badania archeologiczne.
Współcześnie Chortyca to miejsce niezwykle ważne na historycznej mapie Ukrainy. W 2007 roku otwarto kompleks „Zaporoska Sicz”, gdzie odtworzono chaty kozackie i cerkiew. Na wyspie znajdują się pensjonaty i domy wypoczynkowe.
Czytaj też:
Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny. Kozak, sojusznik Polski, wróg MoskwyCzytaj też:
List Kozaków zaporoskich. Pijarowy majstersztyk Ukraińców. Jak uderzają w Putina?