Kolebką tego państwa stała się wprawdzie Ruś Kijowska, ale do postaci w pełni dojrzałej dorosło ono w Moskwie, ponad 750 km na północny wschód od Kijowa. Przed najazdem mongolskim w połowie XIII w. Moskwa była grodem bez większego znaczenia nie tylko w porównaniu z bogatym, wspaniałym Kijowem – siedzibą zarówno wielkiego księcia Rusi, jak i jej prawosławnego metropolity – lecz także z Nowogrodem, Włodzimierzem, Suzdalem, Perejasławiem, Twerem czy Połockiem…
Jednak w XIV w. to właśnie Moskwa zaczęła jednoczyć księstwa ruskie, od północno-wschodnich zaczynając. Od XVI stulecia rozprzestrzeniała się przy tym stosunkowo łatwo na syberyjski wschód i Daleki Wschód, aż do Pacyfiku (patrz niżej: rozdz. „Strategiczna głębia”). Na zachodzie toczyła zaś w ciągu kilku wieków (XIV–XVIII) zażarte wojny o prymat na ziemiach ruskich z bałtyjską Litwą, a potem z polsko-litewską Rzecząpospolitą (patrz: str. 46 – 49), którą wreszcie pod koniec XVIII w. unicestwiła. W tymże stuleciu pozbawiła Turcję m.in. Krymu, a w kolejnym sięgnęła po Kaukaz (czeczeński przywódca Szamil walczył z Rosjanami do 1858 r.). Wypierając Turków i Persów, doszła na środkowym wschodzie do granic Iranu i Afganistanu, w ciągu XIX stulecia podbiła stepowe, pustynne i górzyste przeważnie ziemie Kazachów, Uzbeków, Kirgizów, Turkmenów oraz Tadżyków (tych ostatnich dokończyła ujarzmiać dopiero Rosja Sowiecka).
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Do Rzeczy.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.