Oblężenie Masady znane jest wyłącznie z przekazu Józefa Flawiusza, żydowskiego historyka, który dzięki protekcji cesarza Wespazjana został uwolniony z więzienia, gdzie znalazł się za udział w powstaniu Żydów przeciwko Rzymowi. To Wespazjan nadał Józefowi nazwisko Flawiusz. Od tamtej pory poświęcił się on pracy literackiej i badaniom historycznym.
Niezdobyta Masada
Masada do góra opisywana jako „góra stołowa w kształcie rombu”. Z daleka widoczna, wyniosła i na pozór nie do zdobycia. Do znajdującej się na niej fortecy można było dostać się tylko jedną krętą drogą zwaną „Wężem”, która była ponoć tak wąska, że dwoje ludzi nie mogło nią iść obok siebie.
Masada została zbudowana około 37-31 roku p.n.e. Ufortyfikował ją Herod Wielki. Miała służyć jako schronienie dla niego na wypadek żydowskiego buntu. W 66 roku n.e., kiedy rozpoczęło się pierwsze powstanie żydowskie przeciwko Rzymowi, grupa radykalnych Żydów, odłam zelotów, zwana sykariuszami (od sztyletu – sica), pokonała stacjonujący w Masadzie rzymski garnizon i zajęła twierdzę. Sykariuszami dowodził Eleazar ben Jair. Niedługo później do Masady ściągać zaczęły całe żydowskie rodziny. Wśród nich było wiele osób wypędzonych przez innych, mniej radykalnych Żydów z Jerozolimy.
Do Masady przybyło jeszcze więcej Żydów po tym, jak w 70 roku Rzymianie podczas oblężenia Jerozolimy zniszczyli Drugą Świątynię. Sykariusze prawdopodobnie przebudowali częściowo Masadę, wybudowali tam też (lub przebudowali jakąś istniejącą świątynię) własną synagogę. Wykorzystywali warownię jako schronienie oraz bazę wypadową do ataków na Rzymian stacjonujących w okolicy oraz innych Żydów, którzy uznawali władzę Rzymu, a których ci uważali za „kolaborantów” i zdrajców.
Śmierć lepsza niż niewola
Według relacji Józefa Flawiusza, w 72 roku rzymski namiestnik Judei Lucjusz Flawiusz Silwa skierował do Masady swój X legion oraz wojska pomocnicze, w tym żydowskich jeńców wojennych. W stronę twierdzy ruszyło 15 tysięcy ludzi. W tym czasie w Masadzie mieszkało około 960 osób.
Rzymianie otoczyli wzgórze, po czym rozpoczęli budowę muru oraz rampy oblężniczej, czyli swego rodzaju „podjazdu”, który umożliwiał transport maszyn oblężniczych pod mury fortecy pomimo znajdującego się tam stromego zbocza. Jak notował Flawiusz, aby rampa ta powstała, konieczne było przesunięcie tysięcy ton kamieni i ubitej ziemi pod zachodnią ścianę góry.
„Podjazd” ukończono wiosną 73 roku, kiedy oblężenie trwało już 2-3 miesiące. W tym czasie budowano też potężną wieżę oblężniczą, którą, po ukończeniu rampy, zaczęto wciągać pod górę, pod mury Masady. Jak ze zdziwieniem notował Flawiusz, Żydzi przez cały ten czas nie wykonali żadnego ruchu, nie przeprowadzili kontrataku, nie uderzyli na budujących machiny Rzymian.
Trwające dłuższy czas ataki wojsk rzymskich dały w końcu efekt. 16 kwietnia 73 roku mury Masady runęły. Kiedy Rzymianie weszli do środka, mieli przed oczami przerażający widok. Masada okazała się „cytadelą śmierci”. Wszyscy przebywający w twierdzy Żydzi popełnili samobójstwo, podpaliwszy wcześniej wszystkie znajdujące się wewnątrz budynki. Zdaniem Flawiusza, Żydzi z Masady, kiedy zdali sobie sprawę, że przeciwko Rzymowi walczą już tylko oni sami, uznali, że „z woli Boga mają umrzeć” i za lepszą uznali „chwalebną śmierć od życia w hańbie”.
Nie wiadomo, czy Józef Flawiusz pozostawił potomnym w pełni kompletną i prawdziwą wersję wydarzeń. Być może sam nie miał pełnej wiedzy na temat tego, co działo się w Masadzie. Zdaniem archeologów pracujących po wiekach na górze Masada, nie wszyscy Żydzi popełnili samobójstwo. Część z nich miała toczyć z Rzymianami walki, niektórzy mieli próbować uciec z warowni, lecz zostali przez Rzymian schwytani i zabici. Istnieją także hipotezy mówiące o tym, że żadnego zbiorowego samobójstwa nie było, a wszystkich ukrywających się w Masadzie Żydów wymordowały wojska rzymskie po zajęciu twierdzy.
Bez względu jednak na to, jak było – tego być może nigdy się już nie dowiemy – oblężenie Masady i śmierć jej mieszkańców jest od wieków symbolem bohaterstwa dla wszystkich Żydów. Dla współczesnego Izraela Masada to powód do dumy; dowód na to, że ich przodkowie woleli wybrać śmierć, niż żyć w niewoli.
Czytaj też:
Arka Przymierza. Zaginiony skarb. Czym jest i gdzie może się znajdować?Czytaj też:
Zburzenie Świątyni Jerozolimskiej. Jak Rzymianie pacyfikowali święte miastoCzytaj też:
Masada w getcie