28 kwietnia 1945 roku przywódca faszystowskich Włoch, Benito Mussolini, został zabity. Droga do upadku Duce zaczęła się już jednak niemal dwa lata wcześniej. Już wtedy Mussolini zdawał sobie sprawę, że państwa Osi przegrają wojnę, a on sam może się z tej pożogi nie uratować. Dopóki nie sprzymierzył się z Niemcami Mussolini był przez wiele osób ceniony za reformy, jakie wprowadził w kraju.

Włochy na wojnie

Benito Mussolini urodził się 1883 roku. Był założycielem i przywódcą ruchu faszystowskiego we Włoszech. Benito Mussolini stanął na czele Narodowej Partii Faszystowskiej powstałej w 1921 roku, a rok później przejął władzę w kraju i został premierem Włoch. Funkcję tę sprawował do1943 roku, kiedy nadał sobie tytuł Duce, czyli wodza.

Mussolini sprawował rządy silnej ręki i bezwzględnie rozprawiał się z wrogami swojej partii i ustroju faszystowskiego. We Włoszech nie dochodziło jednak do pogromów ze względu na narodowość – za wrogów państwa uważani byli jedynie wrogowie nowego ustroju. Mussolini w pierwszych latach rządów doprowadził do wzmocnienia gospodarki Włoch i podniesienia poziomu życia zwykłych obywateli, co nawet po drugiej wojnie światowej wspominane było przez starszych Włochów z sentymentem. Mussolini wprowadził programy socjalne, wydał wojnę mafii, budował autostrady, osiedla, zadbał o starożytne, rzymskie zabytki.

Wszystko zaczęło się zmieniać po 1933 roku i dojściu do władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera. Sojusz z Trzecią Rzeszą był dla Włochów katastrofalny w skutkach. Niemcy parły do wojny, na którą Włochy nie były zupełnie przygotowane.

Kiedy druga wojna światowa rozpoczęła się we wrześniu 1939 roku, Mussolini poinformował Hitlera, że jego nie jest gotowy do dołączenia do wojny. Wojska niemieckie osiągały jednak same sukcesy. Po ataku na Polskę i zajęciu niemal całego jej terytorium, przygotowywać zaczęły się do wiosennej ofensywy na zachodzie. Szybkie postępy Niemców, zajęcie Belgii i Francji przekonały Mussoliniego, że stanął po właściwej stronie, więc 10 czerwca 1940 roku zdecydował o wypowiedzeniu wojny Francji i Wielkiej Brytanii. Jak się wkrótce okazało – nic nie poszło tak, jak Mussolini to sobie wyobraził.

Włochy nie miały nawet dość siły, aby zająć Grecję. Kolejnym niepowodzeniem były walki w Abisynii (Etiopii) z Brytyjczykami, a później wojna na terenie Libii. Bez pomocy Niemców włoskie wojsko nie było zdolne do prowadzenia skutecznych ofensyw. Sytuację Włoch pogorszyło jeszcze lądowanie aliantów na Sycylii (operacja „Husky”), które rozpoczęło się w lipcu 1943 roku.

Mussolini uwięziony

Latem 1943 roku Mussolini był prawdopodobnie załamany sytuacją, w jakiej się znalazł, przeczuwając, że klęska państw Osi jest raczej przesądzona, jednak nie zdecydował na przeciwstawienie się Niemcom. Wielu włoskim politykom coraz trudniej współpracowało się z Mussolinim. Sądzili, że jego postawa pociągnie Włochy w przepaść.

25 lipca 1943 roku Wielka Rada Faszystowska, w porozumieniu z królem Wiktorem Emanuelem III, zdecydowała o aresztowaniu Mussoliniego. Przetrzymywano go w kilku miejscach. Lokalizacje zmieniano, gdyż przeczuwano, że Niemcy będą próbowali go odbić. Ostatecznie trafił do hotelu Albergo-Rifugio w masywie Gran Sasso. 8 września Włochy i państwa alianckie ogłosiły zawieszenie broni.

Niemcy faktycznie zdecydowali, że Mussoliniego trzeba uwolnić. Do tego zadania został wybrany Otto Skorzeny, który miał na swoim koncie także inne, spektakularne akcje z udziałem komandosów. Dowództwo nad operacją objął generał Kurt Student. Na początku września Niemcom udało się zlokalizować wzmożoną aktywność radiową w okolicy masywu górskiego Gran Sasso. Określili tym samym, że Mussolini znajduje się w hotelu na szczycie góry, do którego jedyną drogą jest kolejka górska. 12 września rozpoczęto operację „Eiche”, w której wzięli udział spadochroniarze Studenta oraz komandosi Skorzenego. Niemcy zajęli hotel bardzo szybko, bez żadnych strat. Mussolini został zabrany na pokład małego samolotu, którym miał uciec z miejsca uwięzienia. Wkrótce Skorzeny i Mussolini byli już w drodze do Wiednia, skąd udali się do Wilczego Szańca.

Droga do upadku

Niedługo później Mussolini wrócił do władzy we Włoszech przyjmując tytuł Duce i obejmując przywództwo w marionetkowej Włoskiej Republice Socjalnej, zwanej Republiką Salo – od miasteczka Salo będącej siedzibą rządu. Niemal całe Włochy zostały zajęte przez wojska niemieckie. Niemcy stosowali represje wobec przeciwników politycznych partii faszystowskiej oraz terror wobec ludności cywilnej. Ofiarą czystek był m.in. zięć Mussoliniego, a jednocześnie, jego bliski współpracownik, Galeazzo Ciano, aresztowany i rozstrzelany mimo błagań córki Mussoliniego.

Polityka terroru doprowadziła do zorganizowania włoskiego ruchu oporu i wybuchu wojny domowej we Włoszech. Tak jak sytuacja na frontach drugiej wojny światowej stawała się dla Niemców coraz trudniejsza, tak pozycja Mussoliniego we Włoszech była coraz bardziej zagrożona.

Aresztowanie i śmierć

W kwietniu 1945 roku, kiedy jasne było, że ostateczne zwycięstwo aliantów jest tylko kwestią czasu, Mussolini próbował uciec do Szwajcarii. W trakcie ucieczki został jednak rozpoznany i złapany.

Nie wiadomo do dziś, dlaczego Mussolini chciał tak bardzo dostać się do Szwajcarii, choć ostrzegano go, że przez góry, gdzie kryjówki ma wielu partyzantów, trudno będzie mu się przedostać. Proponowano mu ucieczkę do Hiszpanii lub Ameryki Południowej, ale Duce upierał się na Szwajcarię. 25 kwietnia, już w trakcie ucieczki, do Mussoliniego dołączyła jego wieloletnia kochanka, Clara Petacci, choć Duce podobno odradzał jej podążanie jego drogą. 27 kwietnia 1945 roku na jednej z blokad urządzonej przez partyzantów, Mussolini – choć przebrany w niemiecki mundur – został rozpoznany i zatrzymany.

Mussolini i Petacci zostali zamknięci w dawnych koszarach policji skarbowej, a po kilku godzinach przewieziono ich do wiejskiej posiadłości. Następnego dnia na miejsce przybył „pułkownik Valerio", czyli Walter Audisio, wysłannik Komunistycznej Partii Włoch, działający w Mediolanie. Valerio dostał zadanie zabicia Mussoliniego, aby nie dostał się on w ręce aliantów.

W jaki sposób zginał Duce nie wiadomo dokładnie do dzisiaj. Sam Valerio przedstawił kilka wersji wydarzeń. Mussolini i Petacci mieli zostać postawieni pod ścianą i rozstrzelani. Inna wersja mówi o tym, że Duce i jego kochanka zostali wyrzuceni z jadącego samochodu i zastrzeleni przy drodze.

28 kwietnia 1945 roku, po zabiciu Mussoliniego i Petacci, ich zwłoki zostały przewiezione do Mediolanu i wyrzucone na ulicy pod stacją benzynową. Gromadzący się licznie tłum oszalał. Szczątki były kopane, opluwane i bite. Kto wie – może jeszcze do niedawna ci sami ludzie wiwatowali na cześć Duce. Wtedy, 28 kwietnia, należało jednak stać po stronie „antyfaszystów”. Zwłoki Benito Mussoliniego zostały powieszone za nogi na dachu stacji benzynowej. Obok niego zawisła Clara Petacci i kilka innych osób.

Po wkroczeniu aliantów do Mediolanu ciało Mussoliniego zostało zdjęte i pochowane w nieoznaczonym grobie na mediolańskim cmentarzu. W 1956 roku zostało przeniesione i pochowane w miejscu urodzin Mussoliniego, Predappio.

Czytaj też:
Kwestia rzymska i traktaty laterańskie. Burzliwe relacje watykańsko-włoskieCzytaj też:
Mesyna. Najgorsze trzęsienie ziemi w dziejach Europy