Dzień Zwycięstwa to najważniejsze święto we współczesnej Rosji. Dlaczego Zachód za Dzień Zwycięstwa uznaje 8 maja, a Rosja 9 maja? Wszystko związane jest z datą ostatecznej kapitulacji Niemiec podczas II wojny światowej.
Na początku maja 1945 roku, po niemal sześciu latach wojny, Niemcy zostali ostatecznie pokonani. Podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec nastąpiło 8 maja 1945 roku o godzinie 22:43 czasu środkowoeuropejskiego. W tym momencie w Moskwie był już 9 maja, godzina 00:43.
Akt kapitulacji wszedł w życie 8 maja o godzinie 23:01 czasu środkowoeuropejskiego. W Moskwie był 9 maja, godzina 1:01.
Dwie kapitulacje
Kwestia bezwarunkowej kapitulacji Niemiec pojawiła się już podczas konferencji w Casablance w styczniu 1943 roku. Wówczas prezydent Stanów Zjednoczonych, Franklin D. Roosevelt ogłosił, że alianci zaakceptują jedynie kapitulację Niemiec bez żadnych warunków z ich strony.
Pod koniec wojny niektórzy Niemcy próbowali ratować swoją sytuację. Po śmierci Hitlera (30 kwietnia 1945) i Josepha Goebbelsa (1 maja 1945) kanclerzem Niemiec został Ludwig Schwerin von Krosigk, a prezydentem Karl Dönitz, dowódca niemieckiej floty (Kriegsmarine). Dönitz starał się zaprezentować swój rząd jako apolityczny, nie mający wiele wspólnego z Hitlerem, lecz, co jasne, nie przekonał do tego Amerykanów i Sowietów, którzy nie zamierzali stosować taryfy ulgowej (przynajmniej na razie) wobec pozostałych przy życiu nazistów.
7 maja 1945 roku w kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych generała Dwighta Eisenhowera w Reims we Francji, Niemcy skapitulowały przed przedstawicielami USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS. Była to tzw. wstępna kapitulacja, którą podpisali – ze strony aliantów – generał Walter Bedell Smith (przedstawiciel Naczelnego Dowództwa Alianckich Sił Ekspedycyjnych) i generał-major Iwan Susłoparow (przedstawiciel Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa), a ze strony Niemiec generał-pułkownik Alfred Jodl (szef sztabu Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu), major Wilhelm Oxenius (z Naczelnego Dowództwa Lotnictwa) i admirał Hans-Georg von Friedeburg (z Naczelnego Dowództwa Marynarki Wojennej).
Akt kapitulacji z 7 maja mówił o zakończeniu działań wojennych do godziny 23:01 (czasu środkowoeuropejskiego) dnia 8 maja 1945 roku. O jego podpisaniu Józef Stalin dowiedział się już po fakcie, co wywołało jego wściekłość. Przywódca Sowietów domagał się podpisania bezwarunkowej kapitulacji przez Niemców w Berlinie, w obecności marszałka Żukowa.
Alianci spełnili to żądanie. Podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec miało miejsce w gmachu szkoły saperów w dzielnicy Karlshorst w Berlinie i nastąpiło 8 maja 1945 roku o godzinie 22:43 czasu środkowoeuropejskiego. W tym momencie w Moskwie był już 9 maja, godzina 00:43 i to tę datę Rosjanie uznają do dziś za właściwą.
Akt kapitulacji wszedł w życie 8 maja o godzinie 23:01 czasu środkowoeuropejskiego. W Moskwie był 9 maja, godzina 1:01.
W berlińskiej „uroczystości” udział wzięli: marszałek ZSRS Gieorgij Żukow, generał Carl Andrew Spaatz (USA), marszałek Arthur Tedder (Wielka Brytania) i generał armii Jean de Lattre de Tassigny (Francja). Niemiecką kapitulację podpisali feldmarszałek Wilhelm Keitel, admirał Hans-Georg von Friedeburg i generał-pułkownik Hans-Jürgen Stumpff.
Obecność francuskiej delegacji była kwestionowana przez Niemców, którzy zarzucili Francuzom, że w czasie wojny współpracowali z nimi, a więc powinni raczej kapitulację podpisywać, a nie ją przyjmować.
Kapitulacja z 7 maja spisana została w języku angielskim, a kapitulację z 8/9 maja spisano w językach: angielskim, rosyjskim i niemieckim.
Narodowy Dzień Zwycięstwa
Od roku 1945 Dzień Zwycięstwa obchodzony jest w dwa różne dni. Świat zachodni świętuje na ogół 8 maja, zaś Związek Sowiecki, a później Rosja i związane z nią mniej lub bardziej państwa – świętowały i świętują ten dzień nadal 9 maja.
W Polsce Dzień Zwycięstwa, w latach 1945-2015, obchodzony był 9 maja jako Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności. W latach 1945-1950 oraz 1982-1989 był to dzień wolny od pracy. Główne obchody przeprowadzane były na Placu Zwycięstwa lub Placu Defilad w Warszawie.
Zmiana w dacie świętowania kapitulacji Niemiec nastąpiła w Polsce dopiero w 2015 roku. Pod koniec marca 2015 roku Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Łukasz Kamiński skierował na ręce Marszałka Sejmu RP pismo z prośbą o zniesienie Narodowego Święta Zwycięstwa i Wolności obchodzonego 9 maja. 4 kwietnia 2015 roku Sejm RP przyjął ustawę o Narodowym Dniu Zwycięstwa obchodzonym 8 maja, jednocześnie znosząc Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności obchodzone 9 maja.
9 maja był szczególnie obchodzony w ZSRS. W latach 90. święto to straciło na znaczeniu. Po dojściu do władzy Władimira Putina Dzień Zwycięstwa stał się jednak ponownie jednym z najważniejszych świąt państwowych i obchodzone jest hucznie w całym kraju.
8 maja obchodzony jest w: Polsce, Czechach, Francji, Słowacji i w Wielkiej Brytanii.
9 maja to święto m.in. w: Armenii, Azerbejdżanie, Białorusi, Gruzji, Kazachstanie, Kirgistanie, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanie, Turkmenistanie, Uzbekistanie i Izraelu.
Narodowy Dzień Zwycięstwa nie jest w Polsce szczególnie ważnym świętem. Polska, choć brała czynny udział w walkach z Niemcami przez całą II wojnę światową i jako pierwsza stawiła opór III Rzeszy (we wrześniu 1939 roku) była pomijana podczas wszystkich rozmów i konferencji. Już podczas konferencji w Teheranie alianci wraz z Sowietami ustalili podział powojennego świata. Polska po 1945 roku dostała się w ręce Sowietów. Dla nas 8 maja może więc stanowić dzień zwycięstwa nad Niemcami, a jednocześnie początek trwającego ponad pół wieku zniewolenia pod sowieckim butem.
Czytaj też:
Stanisław Kopański. Po wojnie komuniści pozbawili bohatera obywatelstwaCzytaj też:
U-booty. Jak żyło się na pokładzie okrętów podwodnych?