Benedykt XVI określany jest niekiedy jako konserwatysta, obrońca tradycyjnych wartości. Porównując jego pontyfikat z pontyfikatem papieża Franciszka, trudno jednak nie odnieść wrażenia, że wraz z końcem panowania Benedykta na tronie piotrowym, skończyła się dla Kościoła pewna epoka.
Wojna, Wehrmacht, seminarium
Joseph Ratzinger urodził się 16 kwietnia 1927 roku w Marktl (Bawaria) w Niemczech jako syn Josepha, miejskiego żandarma oraz Marii, która była kucharką. Został ochrzczony tego samego dnia w miejscowej parafii. Joseph był trzecim dzieckiem w rodzinie; wcześniej narodzili się Maria oraz Georg. Ratzinger przez całe swoje życie był z rodzeństwem bardzo zżyty: jego brat w późniejszym czasie również został księdzem, zaś siostra nigdy nie wyszła za mąż i była gospodynią Josepha aż do swojej śmierci w 1991 roku.
Kiedy Joseph Ratzinger miał 2 lata, rodzina przeprowadziła się do miejscowości Tittmoning. Po jakimś czasie ponownie musiała zmienić miejsce zamieszkania – tym razem było to koniczne, gdyż ojciec Josepha był ścigany przez partię nazistowską za krytykę jej postulatów. W 1932 roku Ratizingerowie zamieszkali w Aschau am Inn. To w tamtejszym kościele młody Joseph Ratzinger doświadczył, czym jest piękno Mszy świętej. Stało się to w Wielkanoc, podczas Mszy rezurekcyjnej. Kościół, którego okna były zasłonięte, wypełnił się światłem dopiero w chwili, kiedy kapłan zaintonował pieść o zmartwychwstaniu Chrystusa. Ciemna świątynia zalana nagle promieniami słońca stała się dla przyszłego papieża najwymowniejszym symbolem zwycięstwa Jezusa nad śmiercią.
W 1937 roku Ratzingerowie przeprowadzili się do Traunstein. Ojciec rodziny konsekwentnie sprzeciwiał się nazistom, za co był kilkukrotnie przenoszony i zmuszany do zmiany miejsca zamieszkania. Niemieckie władze nazistowskie za postawę Ratzingera seniora ukarały także jego rodzinę – kuzyn przyszłego papieża, cierpiący na zespół Downa, został przez nazistów siłą zabrany na „terapię”, w czasie której został zabity. Stało się najpewniej w ramach realizowanej przez nazistów akcji T4 – mordowania nieuleczalnie chorych i kalekich osób.
W Traunstein młody Joseph Ratzinger uczęszczał do gimnazjum. Uczył się także gry na fortepianie, fascynował się Mozartem. W 1939 roku Joseph wstąpił do niższego seminarium w Traunstein. Do tej samej szkoły uczęszczał już jego brat. Przyszły papież drogę kapłaństwa miał wybrać już jako dziecko. Podobno mając 5 lat mówił wszystkim, że w przyszłości zostanie księdzem – wówczas jednak mało kto brał jego słowa na poważnie. Jak się okazało, Ratzinger był w swoim postanowieniu bardzo konsekwentny.
Naukę w seminarium przerwała wojna Niemiec i ZSRS. Budynek, w którym uczył się Ratzinger przekształcono w szpital wojskowy. Joseph z powrotem trafił do gimnazjum. W tym czasie, jak wszyscy nastolatkowie w Niemczech, należał do Hitlerjugend – członkostwo w tej organizacji było bowiem obowiązkowe.
Mając 16 lat Joseph Ratzinger został skierowany do odbycia przygotowania wojskowego w zakresie obrony przeciwlotniczej. Niedługo później przeniesiono go do Służby Pracy Rzeszy i wysłano na granicę austriacko-węgierską. Kiedy Węgry zostały zajęte przez Sowietów, Ratzinger, wraz z całym oddziałem, został odesłany do domu. W Traunstein Ratzinger otrzymał jeszcze przydział do wojsk lądowych (piechoty), lecz na front nie został wysłany. W ostatnich tygodniach wojny, jak wielu innych niemieckich żołnierzy załamanych zbliżającą się przegraną, zdezerterował z wojska i powrócił do domu.
Po zajęciu jego miasta przez Amerykanów, Ratzinger został wzięty do niewoli jako jeniec. Internowano go w obozie niedaleko Ulm, a na wolność wypuszczono 19 czerwca 1945 roku. Jeszcze w tym samym roku Joseph Ratzinger i jego brat Georg ponownie wstąpili do seminarium, tym razem w Freising. Uczęszczali także na Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium.
29 czerwca 1951 roku Joseph Ratzinger otrzymał święcenia kapłańskie (tego samego dnia wyświęcony został także Georg). Dwa lata później Joseph obronił doktorat poświęcony św. Augustynowi, którym zresztą fascynował się (podobnie jak św. Tomaszem z Akwinu) od dawna. Praca doktorska przyszłego papieża nosiła tytuł: „Lud i Dom Boży w doktrynie kościelnej św. Augustyna”. Już cztery lata później Ratzinger napisał rozprawę habilitacyjną. Jej tematem była teologia historii św. Bonawentury. W 1958 roku Joseph Ratzinger został profesorem kolegium we Fryzyndze.
Joseph Ratzinger – Benedykt XVI
Pod koniec lat 50. Ratzinger został profesorem na Uniwersytecie w Bonn. Kilka lat później wykładał także m.in. na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münsterze. Joseph Ratzinger stał się jednym z najbardziej znanych teologów, nie tylko w Niemczech, ale także poza granicami swojego kraju. W 1966 roku Ratzinger został ustanowiony przewodniczącym wydziału teologii dogmatycznej na Uniwersytecie Eberharda i Karola w Tybindze. Od 1969 roku wykładał na Uniwersytecie w Ratyzbonie, a od 1972 roku prowadził założone przez siebie pismo teologiczne pt. „Communio”.
Joseph Ratzinger twierdził, że papież powinien słuchać różnych głosów płynących z wielu stron Kościoła. Uznawano go za zwolennika reform, choć on sam jednocześnie opierał się „nowoczesnym” koncepcjom różnych kapłanów. Lata 60. XX wieku był to bowiem czas marksistowskiej rewolucji obyczajowej. Tej „fali” dało się porwać także wielu księży, którzy głosili konieczność liberalizacji zasad wiary. Z ich postulatami Ratzinger zdecydowanie się nie zgadzał, uważając, że odpowiedzią na rewolucję seksualną nie może być jeszcze większe odchodzenie od tradycyjnego, katolickiego nauczania, gdyż takie postępowanie tylko bardziej Kościół rozbija.
Joseph Ratzinger został konsekrowany na arcybiskupa Monachium i Fryzyngi 25 marca 1977 roku. Za swą dewizę przyjął „Cooperatores Veritatis”, co oznacza „współpracownicy prawdy”. Kardynałem został niedługo później, 27 czerwca 1977 roku.
Jan Paweł II od początku swego pontyfikatu darzył Ratzingera ogromnym zaufaniem. 25 listopada 1981 roku papież Jan Paweł II mianował go prefektem Kongregacji Nauki Wiary. Od tamtej pory, aż do śmierci Jana Pawła II, to właśnie Joseph Ratzinger czytał i, jeśli trzeba, redagował wiele pism i przemówień papieża-Polaka.
Joseph Ratzinger jako prefekt Kongregacji Nauki Wiary był niezwykle aktywny. Bronił tradycyjnego nauczania Kościoła oraz doktryny, sprzeciwiał się liberalnym „nowinkom” oraz nieortodoksyjnym hasłom i poglądom. Ratzinger krytycznie wypowiadał się przeciwko teologii wyzwolenia, która w latach 80. znalazła wielu zwolenników w Ameryce Łacińskiej. Swój sprzeciw wobec tego ruchu zawarł m.in. w książce „Raport o stanie wiary”. Po publikacji tej pracy Ratzingerowi grożono nawet śmiercią.
Joseph Ratzinger wielokrotnie wypowiadał się w obronie małżeństwa rozumianego jako związek kobiety i mężczyzny. Sprzeciwiał się związkom homoseksualnym oraz adopcji dzieci przez takie pary.
Joseph Ratzinger pełnił, obok prefektury, wiele funkcji. Był m.in. przewodniczącym Papieskiej Komisji Biblijnej, Międzynarodowej Komisji Teologicznej, członkiem Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich oraz członkiem Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. 30 listopada 2002 roku został dziekanem Kolegium Kardynalskiego. Jako dziekan rozpoczął mszę żałobną w intencji zmarłego Jana Pawła II (8 kwietnia 2005).
Joseph Ratzinger został wybrany następcą św. Piotra i kolejnym po Janie Pawle II papieżem podczas konklawe w dniu 19 kwietnia 2005 roku. Jako papież przyjął imię Benedykt XVI. Był pierwszym papieżem pochodzącym z Niemiec od połowy XI wieku. Tuż po wyborze, kiedy ukazał się na balkonie bazyliki św. Piotra, Benedykt XVI powiedział:
„Umiłowani bracia i siostry. Po wielkim papieżu Janie Pawle II kardynałowie wybrali mnie – prostego, skromnego pracownika winnicy Pana. Pocieszam się faktem, że Pan potrafi się posługiwać niedoskonałymi narzędziami i działać przy ich pomocy, a przede wszystkim zawierzam się waszym modlitwom. W radości Pana zmartwychwstałego, ufni w Jego stałą pomoc, idziemy przed siebie. Pan nam pomoże, a Maryja, Jego Najświętsza Matka, stoi u naszego boku. Dziękuję”.
Benedykt XVI w czasie swojego pontyfikatu odbył 24 podróże zagraniczne. Zasłynął także spotkaniami z młodzieżą na Światowych Dniach Młodzieży. Odbył również 33 podróże apostolskie na terenie Włoch.
Papież jest autorem trzech encyklik: Caritas In Veritate (Miłość w prawdzie - encyklika o integralnym rozwoju ludzkim w miłości i prawdzie), Spe Salvi (W nadziei zbawieni - encyklika o nadziei chrześcijańskiej) oraz Deus Caritas est (Bóg jest miłością - encyklika o miłości chrześcijańskiej). Joseph Ratzinger – Benedykt XVI jest ponadto autorem ponad 60 książek oraz kilkuset artykułów i rozpraw.
Jako papież, Benedykt XVI przywrócił zwyczaj używania tronu papieskiego, a także noszenia charakterystycznych elementów stroju, jak cappello romano (saturno; kapelusz), camauro czy mucet. Papież niejednokrotnie zwracał uwagę także na zewnętrzną oprawę Mszy świętej, która miała być pięknym, duchowym doznaniem. Podkreślał konieczność znajomości przez księży łaciny, zachęcał do częstszego korzystania podczas z nabożeństw i Mszy z pieśni gregoriańskich oraz dbania o czystość i piękno kościelnego śpiewu.
Benedykt XVI zasiadał na tronie piotrowym przez osiem kolejnych lat. 11 lutego 2013 roku ogłosił, że z dniem 28 lutego 2013 roku rezygnuje z posługi biskupa Rzymu. Tego dnia, to znaczy, 28 lutego 2013 roku o godzinie 20.00 zakończył swój pontyfikat, opuścił Watykan i udał się do Castel Gandolfo. Następcą Benedykta XVI został Jorge Mario Bergoglio, który przyjął imię Franciszek.
2 maja 2013 roku Benedykt XVI zamieszkał w klasztorze Mater Ecclesiae w Watykanie. Wziął udział w kilku uroczystościach na terenie Watykanu wraz z urzędującym papieżem Franciszkiem. Był obecny jako koncelebrans podczas kanonizacji dwóch papieży Jana XXIII i Jana Pawła II (27 kwietnia 2014) oraz podczas beatyfikacji papieża Pawła VI (19 października 2014).
Benedykt XVI był najdłużej żyjącym papieżem w historii.
Joseph Ratzinger, papież Benedykt XVI zmarł 31 grudnia 2022 roku o godz. 9.34 w klasztorze Mater Ecclesiae w Watykanie.
Czytaj też:
Zmarł papież-senior Benedykt XVI