Autonomiczna maskirowka

Po zwycięstwie w wojnie domowej partia bolszewików przeżywała poważny kryzys, który groził utratą władzy. Kraj był wstrząsany antykomunistycznymi zrywami. Chłopskie powstanie w guberni tambowskiej rozlało się na sąsiednie regiony centralnej Rosji, Ukrainą wstrząsała rebelia petlurowców (pod dowództwem atamana Jurka Tiutiunnyka), a w Kronsztadzie wybuchło powstanie marynarzy Floty Bałtyckiej. Marynarze uznawani wcześniej za swoistą gwardię Lenina teraz wypowiedzieli posłuszeństwo bolszewikom... Wiele regionów kraju ogarnął głód, który najmocniej uderzył w jeden z najbardziej zasobnych regionów – Powołże. Sytuacja była na tyle dramatyczna, że Lenin zdecydował o zahamowaniu komunistycznych eksperymentów i rozpoczęciu bardziej liberalnej polityki państwowej. Przeszła ona do historii jako Nowa Ekonomiczna Polityka (NEP). Jej najważniejszymi elementami były odejście od całkowitej nacjonalizacji przemysłu i zezwolenie na działalność prywatnych przedsiębiorców. Zaprzestano również kolektywizacji rolnictwa i konfiskat produktów rolnych. Chłopi mogli sprzedawać swoje towary na wolnym rynku, płacąc jedynie podatek rolny. Partia w ramach tej polityki poluzowała również nieco kwestie ideologiczne, pozwalając na drukowanie książek i innych materiałów publicystycznych, które nie były całkowicie po myśli komunistów.

150 języków

Najciekawszym elementem NEP był tzw. NEP narodowościowy. Lenin zdecydował się wówczas na bezprecedensowe poszerzenie praw nierosyjskich narodów Rosji Sowieckiej. Spośród 160 mln obywateli byłego imperium rosyjskiego prawie 57 proc. stanowili nie-Rosjanie, w życiu codziennym posługujący się 150 językami. Większość narodów zamieszkujących wówczas europejską część Rosji w mniejszym lub większym stopniu przeszła przez okres kapitalizmu przemysłowego. Natomiast narody żyjące w części azjatyckiej dopiero zapoznawały się z elementami kapitalizmu i w zasadzie wciąż żyły w systemie feudalnym.