Odbudowa katedry Notre-Dame trwała ponad pięć lat. Jej otwarcie zaplanowano na 7 grudnia 2024 roku. To ogromnie ważny dzień dla Francuzów oraz całej chrześcijańskiej Europy. Symbol średniowiecznej Francji zostanie ponownie udostępniony wiernym i turystom.

Notre-Dame, czyli „Nasza Pani”

Zanim na wyspie Île de la Cité wybudowana została katedra Notre-Dame i zanim we Francji pojawiło się w ogóle chrześcijaństwo, w miejscu dzisiejszej budowli istniała rzymska świątynia ku czci boga Jowisza. W epoce średniowiecza, około V wieku, wybudowano w jej miejscu przedromański kościół, który przebudowano później w stylu romańskim. Katedra ta była jednak zbyt mała dla rosnącej liczby mieszkańców Paryża. W połowie XII wieku biskup Paryża Maurice de Sully podjął decyzję o budowie nowej, potężnej świątyni, nawiązującej stylem do powstałego kilka dekad wcześniej opactwa Saint-Denis, wybudowanego w stylu gotyckim.

Budowa katedry Notre-Dame rozpoczęła się między 24 marca a 25 kwietnia 1163 roku. Przed rozpoczęciem prac wyburzono romańską świątynię, a pozostały z rozbiórki materiał od razu wykorzystano do budowy nowego kościoła. Ołtarz główny poświęcono już 19 maja 1182 roku, lecz nie był to koniec prac. W kolejnych latach dobudowywano m.in. nawy boczne i transepty. Wewnątrz zastosowano sklepienia krzyżowo-żebrowe, dzięki czemu katedra mogła być wyższa, niż budowane wcześniej kościoły.

Choć nieukończona, katedra była już świadkiem wielu wydarzeń. W jej murach dyskutowano o rozpoczęciu trzeciej krucjaty, to tutaj król Francji Ludwik IX Święty złożył relikwie: koronę cierniową orz gwóźdź i drzazgę z krzyża, na którym umarł Chrystus.

Po śmierci biskupa Maurice’a de Sully, nadzór nad pracami przejął jego następca. Budowa trwała przez kolejne dekady. Do połowy XIII wieku wybudowano galerię, dwie wieże w zachodniej fasadzie oraz łuki przyporowe, dzięki którym ściany mogły być wyższe i cieńsze, a okna większe. Zasadniczo budowa katedry została ukończona pod koniec XIII wieku, lecz w kolejnych latach dokonywano w konstrukcji świątyni oraz w jej wnętrzu różnych poprawek. Największy remont przeprowadzono w pierwszej połowie XVIII wieku.

Pierwsza koronacja królewska w Notre-Dame miała miejsce w czasie wojny stuletniej, w 1431 roku. W paryskiej świątyni został koronowany na króla Francji król Anglii Henryk VI, gdyż katedra w Reims, czyli miejsce, gdzie od zawsze odbywały się koronacje królów francuskich, zajęte było przez wojska francuskie.

Dewastacje i odbudowy

Katedra została częściowa zniszczona w czasie walk religijnych we Francji pomiędzy katolikami i hugenotami. Protestanci zbezcześcili Notre-Dame niszcząc np. część posągów, gdyż w ich przekonaniu oznaczały one oddawanie czci wizerunkom, a nie Bogu. Kolejne, najpoważniejsze zniszczenia zostały dokonane w katedrze Notre-Dame w trakcie rewolucji francuskiej. Wiele zabytków znajdujących się w katedrze zostało wywiezionych, liczne zniszczono. W 1793 roku katedra Notre-Dame uległa kompletnej profanacji, kiedy w „oświeceniowym” szale rewolucjoniści przemianowali ją na Świątynię Rozumu poświęconą kultowi tzw. Istoty Najwyższej. Na ołtarzach Matkę Bożą zastąpiła Bogini Wolności. Ścinano znajdujące się w katedrze posągi, bezczeszczono relikwie i grobowce, plądrowano skarbiec. Niektóre głowy ściętych rzeźb znaleziono w czasie prac archeologicznych pod koniec XX wieku. Niedługo później potężną katedrę Notre-Dame nie wykorzystywano już jednak nawet do bluźnierczych szopek „ojców rewolucji”. Ostatecznie katedra stała się magazynem, gdzie przechowywano żywność.

W 1801 roku Napoleon Bonaparte oddał katedrę Kościołowi. Rozpoczął się remont zniszczonych elementów katedry. Chciano przywrócić jej dawną świetność, lecz i tak nie wszystko wróciło do Notre-Dame w czasie restauracji monarszej. W grudniu 1804 roku odbyła się w Notre-Dame cesarska koronacja Napoleona i jego żony Józefiny. Krótki był jednak okres ponownej świetności katedry. Po upadku Napoleona znowu zapomniano o niej, a doraźne remonty nie na wiele się zdały. Budynek nie był od lat poddawany poważniejszej renowacji, aż w końcu popadł w opłakany stan. Taki właśnie rujnujący się gmach opisał Victor Hugo w powieści „Notre-Dame de Paris” („Katedra Marii Panny w Paryżu”; znana też jako „Dzwonnik z Notre-Dame”). Jego dzieło odniosło ogromny sukces, dzięki czemu więcej osób zaczęło interesować się przywróceniem paryskiej świątyni do stanu świetności sprzed lat. Renowacja rozpoczęła się w 1844 roku. W pracach brali udział szklarze, rzeźbiarze i rzemieślnicy znający się na dawnych sposobach budownictwa, którzy pracowali na średniowiecznych rycinach. Jednym z ostatnich elementów znaczącej renowacji było wybudowanie iglicy, która zastąpiła trzynastowieczną iglicę, która została usunięta w 1786 roku.

Chwile grozy katedra przeżywała ponownie w czasie Komuny Paryskiej (1871), kiedy posługujących w niej księży oraz biskupa wzięto za zakładników. W następnym po rewolucji francuskiej szale niszczenia, katedra omal nie została podpalona. Szczęśliwie uniknęła tego losu, gdyż obawiano się, że pożar za mocno się rozprzestrzeni.

W następnych dekadach Notre-Dame dalej służyła mieszkańcom Paryża. Był to już bezsprzecznie symbol miasta i całej Francji. Po wyzwoleniu Paryża z rąk Niemców, to w Notre-Dame odprawiono dziękczynną Mszę świętą, w której udział brał m.in. generał Charles de Gaulle.

Po wojnie rozpoczęto kolejne prace naprawcze. Katedra szczęśliwie uniknęła większych zniszczeń w czasie drugiej wojny światowej. W 1963 roku oczyszczono jej fasadę przywracając kremowobiały kolor. W 1980 roku w Notre-Dame odprawił Mszę świętą papież Jan Paweł II.

Prace remontowe okazały się koniecznością u progu XXI wieku. Wiele elementów wymagało naprawy i modernizacji, gdyż zagrażały nawet bezpieczeństwu wiernych i przechodniów. Prace rozpoczęły się w 2018 roku. W ich trakcje, w kwietniu 2019 roku wybuchł niszczycielski pożar, który strawił dach i iglicę świątyni. Dzięki poświęceniu strażaków udało się uratować fasadę, wieże, mury, przypory, witraże oraz organy.

Odbudowa katedry Notre-Dame stała się sprawą narodową. Zdecydowana większość Francuzów żądała odbudowy katedry w duchu historycznym, zgodnie z jej wcześniejszym wyglądem, w stylu gotyckim. Nie brakowało jednak głosów (w tym samego prezydenta Macrona), które sugerowały, że świątynię należy „otworzyć” na nowoczesne style architektoniczne. Na szczęście dla budowli progresywne pomysły nie zyskały odpowiednej aprobaty.

W czasie odbudowy przeprowadzono szereg prac archeologicznych, w trakcie których odkryto m.in. nieznane wcześniej grobowce, sarkofagi, posągi, a także nietypowe, jak na średniowiecze łączenia – metalowe „zszywki”, którymi spajano kamienne elementy pochodzące z XIII wieku.

Otwarcie katedry odbędzie się w dniach 7-8 grudnia 2024 roku. Od 8 grudnia do katedry Notre-Dame ponownie wejdą wierni oraz turyści. Niestety w uroczystości nie będzie uczestniczył papież Franciszek, który odmówił zaproszeniu wysłanemu przez francuskiego prezydenta.

Czytaj też:
Król na szafocie. Czy rewolucja angielska zjadła samą siebie?Czytaj też:
Niezwykłe świadectwo. Strażak nawrócił się po pożarze katedry Notre-DameCzytaj też:
Trump już we Francji. Przybył na wielkie wydarzenie