Twierdza Masada została zbudowana około 37-31 roku p.n.e. Ufortyfikował ją Herod Wielki. Miała służyć jako schronienie dla niego na wypadek żydowskiego buntu. W 66 roku n.e., kiedy rozpoczęło się pierwsze powstanie żydowskie przeciwko Rzymowi, grupa radykalnych Żydów, odłam zelotów, zwana sykariuszami (od sztyletu – sica), pokonała stacjonujący w Masadzie rzymski garnizon i zajęła twierdzę. Sykariuszami dowodził Eleazar ben Jair. Niedługo później do Masady ściągać zaczęły całe żydowskie rodziny. Wśród nich było wiele osób wypędzonych przez innych, mniej radykalnych Żydów z Jerozolimy.
Do Masady przybyło jeszcze więcej Żydów po tym, jak w 70 roku Rzymianie podczas oblężenia Jerozolimy zniszczyli Drugą Świątynię. Sykariusze w tym czasie prawdopodobnie przebudowali częściowo Masadę. Wybudowali tam też (lub przebudowali jakąś istniejącą świątynię) własną synagogę. Wykorzystywali warownię jako schronienie oraz bazę wypadową do ataków na Rzymian stacjonujących w okolicy. Napadali też na innych Żydów, którzy, z ich punktu widzenia, kolaborowali z Rzymianami.
Woleli zginąć
Według relacji historyka Józefa Flawiusza, w 72 roku rzymski namiestnik Judei Lucjusz Flawiusz Silwa skierował do Masady X Legion oraz wojska pomocnicze, w tym żydowskich jeńców wojennych. W stronę twierdzy ruszyło 15 tysięcy ludzi. W tym czasie w Masadzie mieszkało około 960 osób.
Rzymianie otoczyli wzgórze, po czym rozpoczęli budowę muru oraz rampy oblężniczej, czyli swego rodzaju „podjazdu”, który umożliwiał transport maszyn oblężniczych pomimo znajdującego się tam stromego zbocza. Jak notował Flawiusz, aby rampa ta powstała konieczne było przesunięcie tysięcy ton kamieni i ubitej ziemi pod zachodnią ścianę góry.
Według relacji Flawiusza „podjazd” ukończono po kilku miesiącach, wiosną 73 roku. W tym czasie Rzymianie budowali też potężną wieżę oblężniczą, którą, po ukończeniu rampy, zaczęto wciągać pod mury Masady. Jak ze zdziwieniem notował Flawiusz, Żydzi przez cały ten czas nie wykonali żadnego ruchu, nie przeprowadzili kontrataku, nie uderzyli na budujących machiny Rzymian.
16 kwietnia 73 roku mury Masady runęły. Kiedy Rzymianie weszli do środka, ujrzeli jednak coś przerażającego. Masada okazała się „cytadelą śmierci”. Wszyscy przebywający w twierdzy Żydzi popełnili samobójstwo, podpaliwszy wcześniej wszystkie znajdujące się wewnątrz budynki. Zdaniem Flawiusza, Żydzi z Masady, kiedy zdali sobie sprawę, że przeciwko Rzymowi walczą już tylko oni sami, uznali, że „z woli Boga mają umrzeć” i za lepszą uznali „chwalebną śmierć od życia w hańbie”.
Nowe ustalenia
Hai Ashkenazi, Omer Ze'evi-Berger, Boaz Gross i Guy D. Stiebel w artykule pt. „The Roman siege system of Masada: a 3D computerized analysis of a conflict landscape” (Cambridge University Press) wzięli pod lupę przede wszystkim nie sam przebieg oblężenia, lecz technikę, jaką wykorzystali Rzymianie. Badacze piszą:
„Chociaż stanowisko Masada zostało gruntownie zbadane od chwili jego zidentyfikowania w XIX wieku, a jego szczyt był intensywnie przekopywany od lat 60. XX wieku, zaskakująco mało uwagi poświęcono systemowi oblężniczemu. (…)
Podczas bitwy o Masadę armia rzymska zbudowała wokół twierdzy rozległy system oblężniczy. System ten obejmował osiem obozów wojskowych, mur oblężniczy i dużą rampę, którą podciągnięto pod mury twierdzy. Rzymianie zbudowali ponadto lub ponownie wykorzystali istniejącą tam sieć traktów. (…) Suche środowisko pustynne i odległe położenie pozwoliły na doskonałe zachowanie tego system. Dziś łatwo zidentyfikować jego cechy architektoniczne, np. mury obozu, podstawy namiotów, bramy, wieże czy cysternę na wodę. Nawet drewno użyte do budowy rampy oblężniczej jest nadal nienaruszone”.
Badacze próbowali odpowiedzieć m.in. na pytania, jak długo trwało oblężenie Masady i w jaki sposób oraz w jakim czasie Rzymianie byli zdolni zbudować swoje maszyny oblężnicze. Według ich szacunków około 5-8 tysięcy rzymskich wojowników zbudowało mur w maksymalnie 16 dni. Na budowę rampy potrzebowali zaś do 6 tygodni. Te obliczenia pozwalają twierdzić, że oblężenie trwało krócej, niż podał to Józef Flawiusz.
Naukowcy z izraelskim instytucji badawczych podważyli także kilka innych tez, które związane były z oblężeniem Masady (chodzi m.in. o to, w których miejscach uderzali Rzymianie, jakie techniki stosowali i gdzie znajdowało się pierwsze miejsce, w którym dokonali wyłomu w murach twierdzy). Badania będą jeszcze kontynuowane.
Czytaj też:
Rzymski obóz w szwajcarskich Alpach. Wyjątkowe odkrycieCzytaj też:
"Dzień grozy". Katastrofa, która pogrążyła dziesiątki starożytnych miastCzytaj też:
Machu Picchu. Skarb odkryty przez przypadek