Helena Modrzejewska specjalizowała się w tragicznych rolach szekspirowskich, jednak potrafiła grać także postaci zupełnie inne. Na polskich ziemiach pod zaborami jej azylem było Zakopane.
Młoda lata Modrzejewskiej
Helena Modrzejewska urodziła się 12 października 1840 roku w Krakowie jako Jadwiga Helena Misel. Była nieślubnym dzieckiem Józefy Misel. Jej ojcem był być może książę, powstaniec listopadowy, Władysław Hieronim Sanguszko.
Młoda Helena pobierała nauki na pensji, a później u sióstr prezentek. Zadebiutowała na teatralnych deskach dzięki znajomości z dyrektorem teatrów prowincjonalnych w Galicji, Gustawem Zimajerem, z którym była związana. Zimajer został później ojcem dwójki dzieci Heleny, lecz do ślubu nigdy nie doszło, gdyż ten był już żonaty.
W 1862 roku Helena wystąpiła po raz pierwszy we Lwowie. W całej Galicji pojawiała się w sztukach Juliusza Słowackiego. Od 1865 roku młoda aktorka, która wybrała dla siebie pseudonim Helena Modrzejewska, zaczęła występować w Krakowie. Uciekła tam z małym synkiem, rozstając się z Zimajerem po śmierci ich córki. Spędziła w Krakowie kolejne cztery lata życia. Później zaczęła występować w Warszawie, gdzie stała się niezwykle popularna. Wówczas wyszła za mąż za Karola Chłapowskiego, arystokratę z Wielkopolski.
„W stolicy osiągnęła spektakularny sukces. Przez tydzień napisano o niej więcej pochlebnych recenzji niż przez poprzednie siedem lat kariery. Jej portret w roli Ofelii zawisł z Zachęcie, na witrynach sklepowych prezentowano jej zdjęcia. (…) Modrzejewska zaczęła marzyć o karierze światowej. Występy na scenach rosyjskich i niemieckich nie wchodziły w grę z powodów patriotycznych, Chłapowscy zaczęli więc rozmyślać o wyjeździe do Ameryki. Modrzejewską denerwowała w Warszawie atmosfera zazdrości ze strony scenicznych rywalek”. (dzieje.pl)
W roku 1876 Helena Modrzejewska wraz z rodziną i grupą przyjaciół (w tym z Henrykiem Sienkiewiczem) postanowiła wyjechać do Stanów Zjednoczonych. Wszyscy zamieszkali w Anaheim w Kalifornii, gdzie prowadzili gospodarstwo rolne. Farma nie przyniosła niestety zysku, a grupa polskich artystów postanowiła spróbować szczęścia w innych dziedzinach. W ten sposób Modrzejewska powróciła na scenę. Do Polski powróciła na krótko na przełomie 1879 i 1880 roku.
Wielka kariera
Helena Modrzejewska zadebiutowała w Stanach Zjednocznych na deskach California Theatre. Występując za oceanem przyjęła pseudonim Helena Modjeska. Szybko stała się niezwykle popularna. Była rozchwytywana, głównie jako odtwórczyni ról szekspirowskich. W roku 1883 przyjęła amerykańskie obywatelstwo.
Modrzejewska odbyła łącznie aż 23 tournee po Stanach Zjednocznych. Wiele razy występowała w Wielkiej Brytanii. Na ziemiach polskich również się pojawiała – głównie w Krakowie, gdzie bez przeszkód mogła dotrzeć. W 1893 roku władze carskie zakazały jej wjazdu na terytorium państwa rosyjskiego ze względu na krytyczny stosunek Modrzejewskiej do zaborcy. Helena jawnie krytykowała politykę Rosji i Niemiec wobec Polaków, m.in. podczas kongresu kobiet w Chicago. Jej wystąpienie odbiło się wówczas szerokim echem na całym świecie.
W 1879 roku Modrzejewska przybyła do Krakowa na dłużej. Władze miasta ofiarowały jej nawet willę, gdzie aktorka chętnie się zatrzymywała. Wnętrza domu projektował Stanisław Witkiewicz, z którym rodzina Heleny bardzo się zaprzyjaźniła. Modrzejewska została nawet matką chrzestną Stanisława Ignacego Witkiewicza „Witkacego”.
Helena Modrzejewska zakończyła karierę aktorską w 1907 roku. Zagrała łącznie 260 ról w sześciu tysiącach spektakli. Najczęściej graną przez Helenę rolą były Maria Stuart z dramatu Fryderyka Schillera oraz Lady Makbet.
Helena Modrzejewska zmarła 8 kwietnia 1909 roku w East Port w Kalifornii. Pogrzeb odbył się w USA. Później jej ciało zostało przeniesione na cmentarz Rakowicki w Krakowie. Uroczystości pogrzebowe stały się okazją do wielkiej manifestacji patriotycznej.
Czytaj też:
"Quo vadis" – największe dzieło Henryka Sienkiewicza i jego niezwykłe perypetieCzytaj też:
Pomnik Chopina w Łazienkach. Trudna historia słynnego monumentuCzytaj też:
QUIZ: Najwięksi polscy malarze. Poznasz ich po ich dziełach?