Cyganie (termin ten obejmuje zarówno Romów, jak i Sinti) byli trzecią największą – po Żydach i Polakach – grupą narodowościową deportowaną przez Niemców do Auschwitz. Niemcy zwozili do tego obozu Cyganów pochodzących z czternastu państw okupowanych przez III Rzeszę.
Było to pokłosie rozkazu wydanego przez Heinricha Himmlera, szefa SS, już w 1938 roku. Rok przed wybuchem wojny Himmler nakazał dowodzonej przez siebie formacji walkę z „plagą cygańską”. Niemcy stworzyli w tym celu całą aparaturę „naukowo”-administracyjną. Od 1937 roku w III Rzeszy działał Instytut Badania Problemów Dziedziczności oraz Instytut Kryminologiczno-Biologiczny, którego jednym z zadań było znalezienie „dowodów” na niższość ludności cygańskiej. W III Rzeszy Cyganie byli prześladowani w podobny sposób jak Żydzi.
Zbrodnia w komorze nr V
Niemiecka zagłada ludności cygańskiej zaczęła się na masową skalę już w 1941 roku. Pierwszym miejscem uwięzienia deportowanej z III Rzeszy grupy Romów było getto w Łodzi. Ludzie ci byli następnie mordowani w obozie zagłady Kulmhof (Chełmno nad Nerem).
W sumie do lata 1944 roku Niemcy zamordowali ponad 21 tys. z 23 tys. przetrzymywanych w „Zigeunerlager” Romów i Sinti. Po raz pierwszy esesmani próbowali zlikwidować „obóz cygański” już w maju 1944 roku. Niemcy napotkali jednak wówczas na niespodziewany opór. Tak zapamiętał ten moment polski więzień Auschwitz Tadeusz Joachimowski:
Przed obóz cygański zajechały samochody, z których wysiadło około 50-60 SS-manów uzbrojonych z karabiny maszynowe. Otoczyli baraki zamieszkane przez Cyganów. Kilku z nich weszło do baraku mieszkalnego z okrzykiem »Los! Los!«. W barakach panowała kompletna cisza. Cyganie uzbrojeni w noże, łopaty, łomy i kamienie czekali na dalszy ciąg wydarzeń. Z baraków nie wyszli. Wśród SS-manów zapanowała konsternacja. Po krótkiej naradzie udali się do komendanta akcji. Po pewnym czasie SS-mani otaczający baraki wsiedli do samochodów i odjechali. Akcja została odwołana
Kres istnienia „obozu cygańskiego” przyniosło masowe morderstwo dokonane nocą z 2 na 3 sierpnia 1944 roku. W komorze gazowej nr V esesmani wymordowali wówczas niemal trzy tysiące osób.
Każdego roku 2 sierpnia obchodzony jest Dzień Pamięci o Zagładzie Romów.
W sumie w czasie II wojny światowej Niemcy zamordowali ponad 0,5 mln Cyganów. Badaczom zagłady Cyganów trudno jest określić konkretną liczbę zamordowanych z uwagi na to, że większość ofiar nie posiadała dokumentów.