Po tym, jak siły alianckie pokonały Niemców podczas II wojny światowej, wielu nazistowskich zbrodniarzy, oficerów, prawników i lekarzy było przerażonych. Ukrywali się, gromadzili majątek, grabili własny kraj i wywozili kosztowności zrabowane wcześniej w krajach okupowanych. Wszystko po to, aby zebrać jak najwięcej środków, które pomogą w wydostaniu się z Europy.
Najbardziej oczywistym kierunkiem wyjazdu stała się Ameryka Południowa. Ucieczki organizowała często organizacja ODESSA (Organisation der ehemaligen SS-Angehörigen) założona przez Heinricha Himmlera pod koniec wojny. ODESSA posiadała ogromny majątek i powiązania w wielu krajach na świecie. Za zadanie postawiła sobie pomoc niemieckim zbrodniarzom w wyjeździe do państw, gdzie mieliby zagwarantowany polityczny azyl. W wyniku działań ODESSY z Niemiec wyjechało tysiące członków NSDAP, w tym wysokich rangą współpracowników Hitlera. Poniżej tylko kilku, jednych z najbardziej znanych Niemców, którym udało się uciec z pogrążonych w chaosie Niemiec, kiedy weszły tam wojska alianckie i sowieckie.
1. Adolf Eichmann
Przez długi czas uważany za „najbardziej poszukiwanego nazistę na świecie”. Eichmann był architektem „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, mającego na celu eksterminację Żydów. SS-Obersturmbannführer kierował nazistowską siecią obozów zagłady, w których wymordowano około 6 milionów Żydów, a także ludzi innych narodowości, w tym wielu Polaków.
Po zakończeniu II wojny światowej Eichmann ukrył się w Austrii, po czym uzyskał we Włoszech wizę argentyńską. W 1950 roku wsiadł na statek do Buenos Aires pod fałszywym nazwiskiem Ricardo Klement. Eichmann mieszkał z żoną i czwórką dzieci na przedmieściach Buenos Aires i pracował w fabryce samochodów Mercedes-Benz.
Izraelscy agenci Mossadu schwytali Eichmanna 11 maja 1960 roku, a następnie wywieźli go z kraju. W Izraelu Eichmann stanął przed sądem jako zbrodniarz wojenny odpowiedzialny za deportację Żydów do obozów zagłady i koncentracyjnych. Został uznany za winnego i otrzymał jedyny wyrok śmierci wydany przez izraelski sąd. Został powieszony 31 maja 1962 roku.
2. Josef Mengele
Drugi Niemiec, najbardziej poszukiwany po Eichmannie przez „łowców nazistów”, to lekarz nazywany „Aniołem Śmierci”. Josef Mengele przeprowadzał makabryczne eksperymenty na więźniach w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Oficer SS (SS-Hauptsturmführer) Mengele został wysłany na początku II wojny światowej na front wschodni, aby walczyć przeciwko Sowietom. Za walki, w których brał udział otrzymał Krzyż Żelazny. Tam też został ranny i uznany za niezdolnego do czynnej służby wojskowej. Skierowano go więc do obozu Auschwitz w Oświęcimiu. Tam Mengele przeprowadzał liczne „eksperymenty” medyczne, torturował więźniów, wykorzystywał m.in. bliźnięta, kobiety w ciąży i osoby niepełnosprawne jako ludzkie „króliki doświadczalne”. Jego działania doprowadziły do śmierci wielu osób, wiele z nich Mengele zabił osobiście.
Po II wojnie światowej Mengele spędził ponad trzy lata ukrywając się w Niemczech. W 1949 roku, z pomocą duchownego, „Anioł Śmierci” uciekł przez Włochy do Argentyny, gdzie był właścicielem sklepu ze sprzętem mechanicznym. Późnej wyjechał do Urugwaju, gdzie w 1958 roku ożenił się ponownie pod własnym nazwiskiem. Mengele mieszkał m.in. na przedmieściach Buenos Aires. Kiedy dowiedział się o schwytaniu Eichmanna zaczął się ukrywać, najpierw w Paragwaju, a następnie w Brazylii.
Niemcy (RFN) wysłały wniosek o ekstradycję do Argentyny, jednak ta zwlekała z odpowiedzią, twierdząc, że zbrodnie Mengele były „polityczne”. Łowcy ścigali go przez dziesięciolecia, ale Mengele ostatecznie uniknął kary. Zmarł u wybrzeży Brazylii w 1979 roku, kiedy podczas kąpieli w ocenie doznał prawdopodobnie udaru mózgu. Jego śmierć została potwierdzona dopiero w 1985 roku.
3. Walter Rauff
SS-Standartenführer Walter Rauff odegrał kluczową rolę w budowie i wdrażaniu mobilnych komór gazowych odpowiedzialnych za zabicie około 100 tysięcy osób podczas II wojny światowej. Według brytyjskiej agencji wywiadowczej MI5, Rauff nadzorował modyfikacje ciężarówek, które odprowadzały spaliny do hermetycznych komór z tyłu pojazdów mogących przewozić nawet 60 osób. Ciężarówki jechały do miejsc, gdzie ofiary miały zostać pochowane. Po drodze były duszone tlenkiem węgla. Rauff nadzorował operacje Gestapo w Tunezji i w północno-zachodnich Włoszech. We Włoszech Rauff zyskał jak najgorszą reputację, skazując na śmierć tysiące Żydów i członków lokalnej partyzantki.
Wojska alianckie aresztowały Rauffa pod koniec wojny. Uciekł jednak z amerykańskiego obozu jenieckiego i ukrywał się we włoskich klasztorach. Później został doradcą wojskowym prezydenta Syrii. W 1948 roku uciekł z powrotem do Włoch, a rok później do Ekwadoru i Chile, gdzie mieszkał pod własnym nazwiskiem.
Rauff nigdy nie został schwytany. Pracował jako kierownik fabryki konserw. Jego miejsce pobytu stało się znane po tym, jak wysłał list z prośbą o przesłanie swojej niemieckiej renty na nowy adres w Chile. Został aresztowany w 1962 roku, ale w następnym roku zwolniony przez sąd najwyższy. Chilijski dyktator Augusto Pinochet wielokrotnie sprzeciwiał się wezwaniom, jakie wystosowywano z RFN w sprawie ekstradycji Rauffa. Walter Rauff zmarł w Chile w 1984 roku. Niemieccy i chilijscy żałobnicy na jego pogrzebie salutowali i skandowali „Heil Hitler”.
4. Franz Stangl
Franz Stangl nazywany był „białą śmiercią” ze względu na skłonność do noszenia białego munduru i używania bata. Urodzony w Austrii Stangl pracował nad programem eutanazji „Aktion T4”, w ramach którego naziści zabijali osoby niepełnosprawne umysłowo i fizycznie. Później pełnił funkcję komendanta obozów zagłady w Sobiborze i Treblince w okupowanej przez Niemców Polsce.
Po zakończeniu II wojny Stangl został schwytany przez Amerykanów, ale w 1947 roku uciekł do Włoch z austriackiego obozu jenieckiego. W asyście sympatyzującego z nazistami austriackiego biskupa Aloisa Hudala, Stangl udał się do Syrii posiadając sfałszowany paszport Czerwonego Krzyża. W 1951 roku dotarł do Brazylii.
W Sao Paulo Stangl zatrudniony był przez Volkswagena pod własnym nazwiskiem. Został aresztowany w 1967 rok po tym, jak wytropił go izraelski „łowca nazistów” Szymon Wiesenthal, Stangl został wysłany do RFN, gdzie został osądzony i uznany za winnego zabicia 900 tysięcy ludzi. Został skazany na dożywocie, zmarł na zawał serca w 1971 roku.
5. Josef Schwammberger
Josef Schwammberger był austriackm nazistą, komendantem SS odpowiedzialnym za trzy obozy pracy w żydowskich gettach w okupowanej przez nazistów Polsce podczas II wojny światowej. Został zapamiętany z powodu częstego używania bicza i szczucia wyszkolonym do atakowania ludzi psem (owczarkiem niemieckim). W 1942 przeniesiono go do obozu pracy przymusowej w Rozwadowie, gdzie zginęły setki więźniów – wielu zostało rozstrzelanych przez samego Schwammbergera. W 1943 zorganizował masową egzekucję 500 więźniów żydowskich w obozie w Przemyślu. Osobiście rozstrzelał wtedy 35 osób. Prowadził także „czystkę” w Mielcu w 1944 roku, wysyłając wszystkich Żydów do obozów zagłady.
Schwammberger został aresztowany w Austrii w 1945 roku. Udało mu się uciec do Włoch trzy lata później, a stamtąd przedostać się do Argentyny, gdzie mieszkał pod własnym nazwiskiem i uzyskał obywatelstwo.
Schwammberger został aresztowany przez argentyńskie służby w 1987 roku po tym, jak informator przekazał argentyńskim władzom, że za jego „głowę” wyznaczono 300 tysięcy dolarów nagrody. Schwammberger wrócił do RFN w 1990 roku, aby stanąć przed sądem. W czasie procesu świadkowie zeznawali, że widzieli, jak Schwammbergerw wrzucał więźniów na ogniska, zabijał strzałem w tył głowy i rozbijał główki małych dzieci o mury „ponieważ nie chciał marnować na nie kuli”. W 1992 roku został uznany za winnego i skazany na dożywocie. Schwammberger zmarł w więzieniu w 2004 roku w wieku 92 lat.
6. Erich Priebke
Dowódca SS średniego szczebla i członek Gestapo, Erich Priebke brał udział w masakrze w Grotach Ardeatyńskich w Rzymie w 1944 roku, w której Niemcy wymordowali 335 osób w odwecie za zabicie 33 niemieckich członków SS przez włoskich partyzantów. Priebke przyznał się do zabicia dwóch Włochów, ale twierdził, że tylko wykonywał rozkazy. Priebke nadzorował również transport 2 tysięcy rzymskich Żydów do Auschwitz i służył jako nazistowski pośrednik z Watykanem.
Priebke uciekł z brytyjskiego obozu jenieckiego w sylwestra 1946 roku, przecinając drut kolczasty, gdy strażnicy byli pijani. Z pomocą biskupa Aloisa Hudala, Priebke uciekł do Argentyny w 1948 roku na sfałszowanym paszporcie Czerwonego Krzyża. Osiadł w idyllicznym górskim miasteczku San Carlos de Bariloche w regionie Patagonii, gdzie pracował w sklepie spożywczym oraz w niemieckiej szkole żyjąc pod własnym nazwiskiem.
W 1994 roku przeszłość Priebkego została ujawniona po wywiadzie przeprowadzonym przez dziennikarza ABC Sama Donaldsona. W wyniku zamieszek, które nastąpiły po rozmowie, Priebke został wydany Włochom. We Włoszech został osądzony za zbrodnie wojenne i skazany na dożywocie. Priebke zmarł w 2013 roku w wieku 100 lat. Został pochowany w nieoznaczonym miejscu.
7. Gerhard Bohne
Prawnik i SS-Hauptsturmführer, Gerhard Bohne był odpowiedzialny za administrację i logistykę programu eutanazji, Akcję T4. O sobie mówił, że niepełnosprawnych zabija z litości i określał się jako „zabójca miłosierdzia”. Bohne był jednym z bardziej z wiodących członków NSDAP, który pragnął oczyścić Niemcy z „niepotrzebnych wydatków”, jakim jego zdaniem były osoby niepełnosprawne umysłowo i fizycznie. W Akcji T4 zginęło około 200 tysięcy Niemców z nieuleczalnymi chorobami i upośledzeniami. Akcja T4 została rozciągnięta na tereny okupowane (w tym Polskę) od września 1939 roku.
Gerhard Bohne uciekł do Argentyny w 1949 roku, gdzie pracował w fabryce, a później jako radca prawny. Po latach przyznał, że miał kontakt z ludźmi prezydenta Argentyny, Juana Perona, którzy zapewnili mu dokumenty oraz pieniądze.
Po zamachu stanu, w którym został obalony Peron, Bohne wrócił do Niemiec i został postawiony w stan oskarżenia przez sąd we Frankfurcie w 1963 roku. Zwolniony za kaucją, Bohne po raz kolejny uciekł do Argentyny, skąd został ostatecznie wydalony trzy lata później jako pierwszy nazistowski przestępca przekazany przez Argentynę. Uznany za niezdolnego do stanięcia przed sądem, Bohne ostatecznie uniknął kary i zmarł w 1981 roku.
Czytaj też:
Adolf Eichmann. Wiadomo, kto wydał zbrodniarza – nowe faktyCzytaj też:
Akcja T4, czyli eutanazja w III Rzeszy. Niemcy masowo mordowali nieuleczalnie chorychCzytaj też:
Dzieci bawiły się w „wieszanie Greisera”. Ostatnia egzekucja publiczna w Polsce