Rekonkwista zaangażowała iberyjskich władców, papiestwo i wielu rycerzy z całej Europy, którzy ruszyli na nową „krucjatę” w celu odebrania muzułmanów ziem na Półwyspie Iberyjskim.
Zajęcie Hiszpanii
Muzułmanie (Maurowie) z dynastii Umajjadów podbili większość Półwyspu Iberyjskiego kontrolowanego przez Wizygotów na początku VIII wieku. W 711 roku doszło do decydującej bitwy z Wizygotami, którymi dowodził król Roderyk (bitwa nad rzeką Guadalete; inna nazwa tej bitwy to: bitwa pod Jerez de la Frontera), w czasie której muzułmanie rozgromili chrześcijan. Państwo wizygockie na Półwyspie Iberyjskim przestało istnieć.
Powszechnie uważa się, że rekonkwista rozpoczęła się w XI wieku, jednak pierwsze walki z muzułmanami, mające na celu odbicie zajętych przez nich terenów, miały miejsce już wkrótce po podboju, tzn. już w VIII wieku.
Jako pierwszy przeciwstawił się Maurom wódz wizygocki Pelagiusz (Pelayo), który po bitwie pod Covadongą zmusił muzułmanów do opuszczenia Asturii, gdzie utworzył swoje królestwo. Na przełomie IX i X wieku przekształciło się ono w Królestwo Leónu.
Rekonkwista
Od 1031 roku w Kalifacie Kordoby trwała wojna domowa (kalifat został utworzony w 929 roku przez Umajjadów; wcześniej jako emirat Kordoby), która doprowadziła ostatecznie do rozpadu państwa na mniejsze władztwa muzułmańskie.
Chrześcijańscy władcy, którzy rządzili w części Półwyspu Iberyjskiego postanowili wykorzystać słabość Maurów i odzyskać resztę Hiszpanii z ich rąk. W walkach z Maurami sprzymierzyły się ze sobą Aragonia, Katalonia, Kastylia, León, Nawarra i Portugalia.
Pod koniec XI wieku do walk na Półwyspie Iberyjskim włączyła się berberyjska dynastia muzułmańska władająca w Maroku – Almorawidzi. Przejęli oni władzę w sporej części Hiszpanii i doprowadzili do skonsolidowania wielu pomniejszych muzułmańskich państewek.
Rekonkwista rozpoczęła się na dobre, kiedy w 1085 roku król Leónu i Kastylii Alfons VI zdobył Toledo. W tym czasie do rekonkwisty przeciwko muzułmanom hiszpańskim wzywał także papież Urban II – ten sam, który zapoczątkował ideę krucjat do Ziemi Świętej.
Wszystkim, którzy wzięliby udział w rekonkwiście, papież obiecywał wielkie nagrody duchowe. Jednak rekonkwista różniła się od krucjat, które miały odbić Jerozolimę. W przypadku walk z muzułmanami w Ziemi Świętej – przynajmniej na początku – faktycznie decydującym czynnikiem zachęcającym ludzi do udziału w wyprawie były obietnice życia wiecznego. Udział w rekonkwiście był zaś niemal od początku motywowany chęcią zdobycia łupów – muzułmanie hiszpańscy słynęli bowiem z wielkiego bogactwa. Niemniej hasła o życiu wiecznym w przypadku śmierci na polu bitwy w walkach z Maurami również się pojawiały.
W walki z Muzułmanami w Hiszpanii zaangażowane były liczne zakony rycerskie, m.in. Krzyżacy, Templariusze, Joannici oraz powstałe „na miejscu” mniejsze zakony jak Calatrava, Santiago i Evora. Na Półwysep Iberyjski przybyło także wielu rycerzy z różnych części Europy, którzy chcieli zaangażować się w walki z Maurami.
Jednym z największych bohaterów (do dziś to bohater narodowy Hiszpanii) rekonkwisty był Rodrigo Díaz de Vivar, znany jako Cyd lub Cyd Waleczny. W roku 1094 zdobył on Walencję, którą od lat władali muzułmanie. Miasto pozostało już w rękach chrześcijan (trafiło we władanie Leónu).
W roku 1147 krzyżowcy pomogli odbić Lizbonę z rąk muzułmanów. Pierwszym królem Portugalii został wówczas Alfons I Zdobywca, który dowodził trwającym pół roku oblężeniem miasta. W kolejnych miesiącach następne miasta przechodziły w ręce chrześcijan.
Nie zawsze jednak chrześcijanie walczyli przeciwko Maurom ramię w ramię. Pomiędzy władcami chrześcijańskimi dochodziło często do waśni, które doprowadzały do odwracania sojuszy, a nawet sprzymierzania się z muzułmanami – co miało miejsce pod koniec XII wieku, kiedy król Leónu Alfons IX porozumiał się z Maurami (za co został ekskomunikowany przez papieża Celestyna III).
Choć bardzo powoli, kolejne miasta i miasteczka hiszpańskie przechodziły w ręce chrześcijan. W 1212 roku doszło do jednej z decydujących bitew pod Las Navas de Tolosa. W 1236 roku zdobyto Kordobę – jedno z ważniejszych miast dla muzułmanów; dawną stolicę. Dwa lata później poddała się Walencja, a w 1248 roku – Sewilla. Muzułmanie panowali jeszcze tylko w Grenadzie na południu Hiszpanii, gdzie w 1237 roku utworzono Emirat Grenady.
Władcy chrześcijańscy zmusili emira Grenady do płacenia trybutu w zamian za pozwolenie na dalsze istnienie państwa muzułmańskiego w tym miejscu. Przez kolejne dekady nie podejmowano żadnych większych wypraw na Grenadę, ani do północnej Afryki, gdzie władali Maurowie.
Muzułmanie mieszkający w hiszpańskich królestwach cieszyli się sporą wolnością religijną, choć wielu zostało zmuszonych do opuszczenia Półwyspu Iberyjskiego. Chrześcijanie byli zachęcani do migracji na południe, arabskie nazwy miast zaczęto zastępować nazwami w alfabecie łacińskim. Większość meczetów została przekształcona w kościoły, choć nadal w różnych zakątkach Półwyspu było można usłyszeć muzułmańskie wezwania do modlitwy.
Koniec rekonkwisty
Aragonia podbiła Gibraltar w 1309 roku. Dalsza ekspansja została jednak zahamowana za względu na konflikty wewnętrzne i wojny domowe, jakie wybuchać zaczęły w granicach chrześcijańskich królestw.
Idea rekonkwisty odrodziła się za panowania władców „ultrakatolickich” – Ferdynanda Aragońskiego i Izabeli Kastylijskiej, którzy poprzez swoje małżeństwo (1468 rok) doprowadzili do zjednoczenia Hiszpanii.
Wojna z Emiratem Grenady rozpoczęła się w 1481 roku i trwała ponad dziesięć lat. 2 stycznia 1492 roku, po długim oblężeniu, zdobyto Grenadę, ostatnią muzułmańską ostoję na Półwyspie Iberyjskim.
Za panowania Ferdynanda i Izabeli większość muzułmanów została zmuszona do przyjęcia chrześcijaństwa lub opuszczenia Hiszpanii. Po podpisaniu Traktatu w Tordesillas (1494) pomiędzy Hiszpanią i Portugalią, świat został podzielony na dwie strefy wpływów. Rozpoczął się okres największej potęgi Hiszpanii.