Bolesław Chrobry w pamięci Polaków zapisał się pozytywnie. Jako pierwszy polski władca został koronowany na króla, był organizatorem zjazdu gnieźnieńskiego, podczas którego gościł samego cesarza Ottona III. Mało kto wie, jak ekspansywną politykę Chrobry prowadził. Dzięki niemu terytorium państwa Piastów znacznie się powiększyło. Jak każdy władca, tak i Bolesław Chrobry pragnął posiadać liczne grono potomków, a przede wszystkim upragnionego dziedzica. Aby plany te zrealizować koniecznym było znalezienie dobrej kandydatki na żonę. Bolesław Chrobry (zresztą jako jeden z kilku polskich królów) miał cztery żony, o których rzadko się jednak wspomina. Choć nie zachowało się wiele informacji na ich temat, postaramy się przybliżyć pokrótce sylwetki wszystkich czterech małżonek Bolesława Chrobrego (i jednej kochanki).
1. Córka Rykdaga
Rykdag był margrabią Miśni w latach 982-985. Przez pewien czas był potężnym panem feudalnym władającymi ziemiami pomiędzy Soławą a Odrą. Nie jest znana tożsamość jego żony, wiadomo jednak, że miał z nią troje dzieci: Karola, Gerburgę i nieznaną z imienia córkę. To właśnie ta trzecia, której imienia nie znamy, została poślubiona księciu piastowskiemu Bolesławowi. Prawdopodobnie małżeństwo nie trwało długo i było bezdzietne. W 984 roku Rykdag utracił marchię miśnieńską, a rok później zmarł. Małżeństwo Bolesława z jego córką stało się dla władającego wówczas Polską księcia Mieszka I nieopłacalne. Prawdopodobnie to Mieszko nalegał na oddalenie córki Rykdaga, co nastąpiło po śmierci byłego margrabiego w 985 roku. Bolesław był wówczas jeszcze bardzo młody (urodził się w 967 roku), a więc przywidywano, że znajdzie jeszcze żonę, z którą doczeka się syna.
2. Judyta czy Karolda?
O drugiej żonie Chrobrego wspominał kronikarz Thietmar z Merseburga, ale i tak jej istnienie jest niekiedy poddawane w wątpliwość (sugeruje się, że to nie ona była żoną Chrobrego, lecz jakaś inna kobieta). Nie wiadomo, kiedy się urodziła. Pochodziła z Węgier. Imię Judyta „nadał” jej Jan Długosz. Kronikarz uznał ponadto, że była ona córką władcy węgierskiego Gejzy. Być może „Judyta” była jednak nie córką, a siostrą żony Gejzy (czyli jego szwagierką). Jej imię brzmiało podobno nie Judyta, a Karolda.
Z drugiego małżeństwa Chrobrego pochodził syn Bezprym. Ten związek także nie trwał długo. Małżeństwo ponownie zostało unieważnione około 986 roku lub na początku 987 roku, tuż po narodzinach syna. Powodem odesłania żony było pogorszenie się relacji polsko-węgierskich. Judyta-Karolda zmarła prawdopodobnie niedługo później
3. Emnilda
Była trzecią żoną Chrobrego. Bolesław darzył ją prawdopodobnie szczerym uczuciem i przeżył jej śmierć. Ślub z Emnildą odbył się prawdopodobnie jeszcze 987 roku, krótko po oddaleniu Judyty-Karoldy, ale nie później niż w 989 roku. Emnilda urodziła się około 970-975 roku. Była córką Dobromira. Nie wiadomo kim dokładnie Dobromir był – wspomina o nim jedynie Thietmar. Przypuszcza się, iż ojciec Emnildy pochodził z książęcego rodu z Ołomuńca lub z Łużyc albo Milska.
O Emnildzie wypowiadał się pochlebnie nawet Thietmar, który nie lubił Bolesława Chrobrego i charakter polskiego władcy rysował w jak najgorszych barwach. Emnilda, jego zdaniem, była osoba opanowaną i dobrze ułożoną, która swoją postawą wpływała pozytywnie na męża i jego gwałtowny charakter. Thiermar pisał:
Trzecią (żoną) [Bolesława] była Emnilda, córa czcigodnego księcia Dobromira, która – Chrystusowi wierna – niestateczny umysł swego męża ku dobremu zawsze kierowała i nie ustawała w zabiegach, by przez wielką szczodrobliwość w jałmużnach i umartwienia odpokutować za grzechy ich obojga.
W Emnildzie wspominał także Anonim zwany Gallem.
Nieraz bowiem żona jego, [tj. Bolesława Chrobrego] królowa, kobieta mądra i roztropna, wielu wydanych na śmierć za przestępstwo wyrwała z rąk pachołków, ocaliła od bezpośredniego niebezpieczeństwa śmierci i w więzieniu, pod strażą zachowywała ich miłosiernie przy życiu, niekiedy bez wiedzy króla, a kiedy indziej za jego milczącą zgodą.
Z relacji Anonima można wyczytać, iż Emnilda nie tylko miała wpływ na męża, ale także na sprawy państwowe. Niewykluczone, że w pewnych kwestiach doradzała księciu Bolesławowi, który z jej zdaniem mógł się liczyć. Emnilda i Bolesław Chrobry mieli pięcioro dzieci. W kolejności: nieznaną z imienia córkę, Regelindę, Mieszka II Lamberta, nieznaną z imienia córkę i syna Otto. Choć Bolesław miał jeszcze starszego syna Bezpryma z poprzedniego małżeństwa, pozbawił go prawa do tronu, a swym dziedzicem uczynił Mieszka II. Emnilda zmarła pod koniec 1016 roku.
4. Oda Miśnieńska
Oda urodziła się około 996-1002 roku. Była córką Ekkeharda, margrabiego Miśni. Jej ślub z Bolesławem Chrobrym odbył się 3 lutego 1018 roku w okresie Wielkiego Postu. Związek z Odą miał być dla księcia Bolesława gwarancją zawartych wcześniej układów w Budziszynie, który kończył wojnę z Niemcami. Z małżeństwa z Odą narodziła się jedna córka, Matylda (została prawdopodobnie żoną księcia Szwabii Ottona ze Schweinfurtu).
Trudno orzec, jak układało się małżeństwo Ody i Bolesława. Był to czas, kiedy w Gnieźnie przebywała jego kochanka, porwana zresztą przez Bolesława, Przedsława, córka Włodzimierza Wielkiego. Jan Długosz sugerował, iż Oda została wraz z Bolesławem koronowana na królową Polski, ale nie ma na ten temat żadnych dowodów. Nie jest znana data śmierci Ody ani jej losy po śmierci Bolesława Chrobrego w roku 1025.
Przedsława
Przedsława była nałożnicą polskiego księcia Bolesława Chrobrego. Wiadomo o niej niewiele. Faktem jest, że została przez Bolesława uprowadzona z Kijowa podczas wyprawy kijowskiej w roku 1018.
Bolesław starał się o rękę Przedsławy w roku 1017, lecz na małżeństwo nie zgodził się jej brat Jarosław Mądry. Rok później, kiedy Chrobry zdobył Kijów, miał dopuścić się gwałtu na Przedsławie i zabrać ją ze sobą do Polski, gdzie została jego kochanką.
Wcześniej Przedsława brała aktywny udział w walkach o tron pomiędzy swoimi braćmi. Stała po stronie Jarosława Mądrego, była jego „informatorką” w Kijowie i jednocześnie występowała przeciwko drugiemu bratu, Świętopełkowi, który był zięciem Bolesława Chrobrego.
W 1018 roku Chrobry, po podpisaniu pokoju w Budziszynie ruszył na Ruś, gdzie zdobył Kijów. Pisał o tym Anonim zwany Gallem:
A Bolesław bez oporu wkroczył do wielkiego i bogatego miasta i dobywszy z pochew miecza uderzył nim w Złotą Bramę, gdy zaś ludzie jego się dziwili, czemu to czyni, wyjaśnił [im to] ze śmiechem, a wcale dowcipnie: „Tak jak w tej godzinie Złota Brama miasta ugodzona została tym mieczem, tak następnej nocy ulegnie siostra najtchórzliwszego z królów, której mi dać nie chciał. Jednakże nie połączy się z Bolesławem w łożu małżeńskim, lecz tylko raz jeden, jak nałożnica, aby pomszczona została w ten sposób zniewaga naszego rodu, Rusinom ku obeldze i hańbie”.
O porwaniu Przedsławy wspominał także Thietmar (pokazując jednoznacznie, jaką opinię miał o Bolesławie):
Obecne były przy tym: macocha wspomnianego księcia, jego żona oraz dziewięć jego sióstr, z których jedną, dawniej sobie upatrzoną, ten stary wszetecznik Bolesław uprowadził bezwstydnie, zapominając o swojej ślubnej małżonce.
Dalsze losy Przedsławy są nieznane. Podobnie nieznana jest data jej śmierci. Na obrazie Jana Matejki „Bolesław Chrobry ze Światopełkiem przy Złotej Bramie w Kijowie” malarz przedstawił także Przedsławę: to siedząca w lektyce, po lewej stronie, kobieta.
Czytaj też:
Rozbicie dzielnicowe. Jak dużo wiesz o Polsce, którą zostawił Bolesław Krzywousty?