Sigmund Freud urodził się 6 maja 1856 roku w Příborze w Czechach jako Sigismund Szlomo Freud (swoje imię na Sigismund skrócił mając 17 lat; drugiego imienia nigdy nie używał). Jego ojciec Jacob zajmował się handlem wełną. Matka Sigmunda, Amalie, była jego trzecią żoną. Z poprzednich małżeństw miał dwóch dorosłych już synów. Oboje rodzice byli Żydami, ale nie byli specjalnie religijni. Nie obchodzili nawet żydowskich świąt.
Kiedy Freud miał trzy lata jego rodzina przeprowadziła się do Lipska. Później przeniosła się do Wiednia. W szkole Sigmund uczył się dobrze. Chciał studiować prawo, ale interesował się też przedmiotami przyrodniczymi.
Rozwój kariery
W 1873 roku Freud zaczął studiować medycynę na Uniwersytecie Wiedeńskim. W czasie studiów dostał pracę w Laboratorium Fizjologii i Neurologii Uniwersytetu Wiedeńskiego założonego przez Ernsta Wilhelma von Brücke’a. Tam Freud zaczął poszerzać swoje zainteresowania rozwijającą się wówczas dziedziną nauki – psychiatrią.
Studia skończył w 1881 roku. Rok później zaczął pracę w Szpitalu Powszechnym w Wiedniu. W czasie pracy na Oddziale Oftalmologicznym Freud rozpoczął pracę nad kokainą – mało znaną wówczas substancją. Freud odkrył znieczulające właściwości kokainy, a wyniki swoich badań opublikował w 1884 roku. Rok później otrzymał tytuł docenta prywatnego, co sprawiło, że mógł rozpocząć własną praktykę lekarską.
Zamiast otworzyć swój gabinet, Freud wyjechał na studia do Paryża, gdzie praktykował w szpitalu Salpêtrière u Jeana Martina Charcota, który wywarł wielki wpływ na jego dalszą pracę. W stolicy Francji Freud zaczął pracować nad leczeniem napadów histerycznych przy pomocy hipnozy. To, że ta metoda była pomocna wskazywało, że przyczyną tzw. histerii były problemy psychiczne, a nie dolegliwości fizyczne, jak uważano wcześniej. Freud twierdził ponadto, że „histeria” może dotykać także mężczyzn. Rok później, już we Wiedniu, wyniki swoich badań Freud przedstawił przed środowiskiem lekarzy austriackich, ale nie spotkał się ze zrozumieniem.
Od 1886 roku Freud poślubił Marthę Bernays, z która doczekał się sześciorga dzieci. W tym samym roku zaczął pracę w Instytucie Neurologicznym Kassowitza w Wiedniu. Wyjeżdżał jeszcze kilka razy na praktyki do Niemiec i Francji. W końcu na stałe osiadł we Wiedniu i rozpoczął własną praktykę lekarską. Przez kolejne niemal pół wieku mieszkał i pracował przy ulicy Berggasse 19.
W 1907 roku Freud zaczął współpracować z Carlem Gustavem Jungiem, swym najsłynniejszym uczniem. Ich wspólna praca trwała około pięć lat, później znajomość została zerwana.
Praca i osiągnięcia
W 1893 roku wraz z Josefem Breuerem opublikował „Doniesienie wstępne”, a w 1895 roku „Studia nad histerią”. W 1900 roku Freud opublikował swoje najsłynniejsze dzieło: „Objaśnianie marzeń sennych”.
Podkreśla się, że Freud całe życie starał się zachować naukowe podejście do zagadnień psychiatrycznych – pogląd ten przejął od swego mentora, neurologa Jeana-martian Charcota. Freud, zafascynowany hipnozą już w połowie lat 80. XIX wieku, rozwijał swoje zainteresowania tą metodą. Zainteresowało go, że efektem hipnozy jest to, że pacjenci zyskiwali dzięki niej dostęp do wspomnień, których w „normalnym” stanie nie pamiętali. To doprowadziło Freuda do wniosku, że ludzki umysł zawiera treści ukryte, niedostępne dla naszej świadomości.
Mianem psychoanalizy określa się trzy osiągnięcia Sigmunda Freuda: stworzoną przez niego teorię normalnego umysłu, teorię nerwic oraz metodę pracy z pacjentami.
„Według pierwszej z tych teorii umysł składa się z wrodzonego id, magazynu nieświadomych popędów: seksualnych w swej naturze popędów życia oraz destrukcyjnych popędów śmierci. Seksualne popędy życia manifestują się w formie libido, energii nastawionej na szukanie przyjemności (…) Id – tworzące psychikę człowieka od chwili narodzin – zawiera wszystko, co jest dziedziczne i uniwersalne, wspólne ludziom niezależnie od kultury. Nie odróżnia dobra od zła – wie tylko, czego chce, i dąży, by to zrealizować.
Druga struktura umysłu, rozwijające się wkrótce po narodzeniu ego, ma pomagać id w realizacji jego dążeń, ale też je kontroluje. Może zablokować pewne działania lub je opóźnić do czasu pojawienia się bardziej sprzyjających warunków do zaspokojenia popędów.
Kolejna struktura – superego, rozwijane we wczesnym dzieciństwie, zawiera zasady postępowania wpojone przez rodziców i opiekunów za pomocą nagród i kar. Superego to „rzecznik dążenia do doskonałości”. (J. Cieśla, „Zygmunt Freud i jego rewizja natury człowieka”)
Według Freuda człowiek jest tylko w sposób ograniczony wtajemniczony w działanie swojego umysłu, a wszystkie choroby psychiczne można wywodzić jedynie od konfliktu pomiędzy różnymi częściami ludzkiej świadomości. Jeżeli konflikt pomiędzy „pragnieniami” a „superego” będzie zbyt silny, a nasze mechanizmy obronne (czyli sumienie) nie będą w stanie poradzić sobie z tym rozdarciem – może doprowadzić to nawet do choroby, jak historia, lęk, zaburzenia seksualne czy psychoza. Wszystkie choroby wynikające z tego rodzaju konfliktu Freud określał jako „nerwica”.
Sigmund Freud odwoływał się także do teorii Darwina o doborze naturalnym. Był zdania, że „ludzkie systemy umysłowe wykształciły się, by wspierać nasze przetrwanie jako zwierząt społecznych żyjących w grupach, gdzie potrzebne były zarówno kooperacja, jak i współzawodnictwo z innymi przedstawicielami gatunku. Dlatego też w naszych umysłach wyewoluował mechanizm tłumienia niektórych samolubnych instynktów w celu ułatwienia wzajemnej współpracy. Czasem jednak nasze skłonności rywalizacyjne i kooperacyjne wchodzą w konflikt (…). Ten konflikt powoduje napięcie psychiczne, a jeśli ono nie zostanie rozwiązane, to zdaniem Freuda może dojść do zaburzenia naturalnych procesów umysłowych i powstania choroby psychicznej”. (J.A. Lieberman, „Czarna owca medycyny. Nieopowiedziana historia psychiatrii”).
Kompleks Edypa
Wiele miejsca w swoich badaniach Freud poświęcił zaburzeniom seksualnym. Freud był zdania, że kwestia popędu seksualnego ma znaczenie dla reprodukcji i odpowiada za sukces ewolucyjny jednostki. Popęd seksualny ma być – jego zdaniem – najpotężniejszym i najbardziej samolubnym z ludzkich popędów. Człowiek, który stara się taki popęd wyprzeć ze świadomości, sprzeciwia się milionom lat naturalnej selekcji, co wpędza go w chorobę psychiczną.
Freud twierdził jednocześnie – co najczęściej się dzisiaj kontestuje – że popędy seksualne wpływają na każdą decyzję człowieka. Faktem jest jednak, że choć różne instynkty rządzą naszym życiem, to nie nie rządzą nim jednak wyłącznie instynkty, a na pewno nie głównie seksualne.
„»Moim najważniejszym pacjentem byłem ja sam« – przyznawał Freud. Diagnozował u siebie m.in. nerwicę lękową wywołaną nagromadzonym napięciem seksualnym. Przeżywał migrenowe bóle głowy i problemy z oddawaniem moczu, lękał się otwartych przestrzeni. Właśnie z myślą o badaniu siebie rozwinął analizę marzeń sennych, ponieważ nie był w stanie sam siebie badać innymi metodami. Codziennie rano zapisywał swoje sny, a potem szukał swobodnych skojarzeń. W ten sposób uświadomił sobie m.in. silną wrogość wobec ojca i pożądanie matki. Nazwał to zjawisko kompleksem Edypa i uznał, że uniwersalnie przeżywają je wszyscy mężczyźni i dorastający chłopcy”. (J. Cieśla, „Zygmunt Freud i jego rewizja natury człowieka”)
Wzrost popularności i schyłek życia
W 1904 roku Sigmund Freud opublikował książkę pt. „Trzy rozprawy z teorii seksualnej”, w której zajął się dziecięcą seksualnością. Praca ta spotkała się z ostrą krytyką i została zbojkotowana w środowisku austriackich naukowców. W 1910 roku powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Psychoanalityczne, na którego czele stanął Carl Gustav Jung. W kolejnych latach popularność psychoanalizy, jak samego Freuda rosła.
W 1923 roku Freud dowiedział się, że choruje na raka żuchwy. Przez kolejne lata przeszedł ponad 30 operacji. Wciąż mieszkał we Wiedniu, gdzie nadal pracował. Nie chciał się wyprowadzić nawet po dojściu Hitlera do władzy w Niemczech i wzroście haseł antysemickich także w Austrii. Po zajęciu jego kraju przez III Rzeszę wyjechał do Londynu. Sigmund Freud zmarł 23 września 1939 roku.
Czytaj też:
Leopold II Koburg. Miłośnik kobiet i morderca milionów na belgijskim tronieCzytaj też:
W poszukiwaniu źródeł Nilu. Henry Morton Stanley – jaki był naprawdę?