Protoplastami dzisiejszych ogrodów zoologicznych były prywatne zwierzyńce, znane już od starożytności. Jednakże zoo rozumiane jako instytucja publiczna, służąca m. in. zdobywaniu wiedzy, jest wytworem oświecenia. To właśnie w XVIII wieku powstały pierwsze tego typu założenia. Jako pierwszy w Europie powstał wiedeński ogród Tiergarten Schönbrunn (1752 r). Najstarszym zoo na ziemiach polskich jest natomiast Wrocławski Ogród Zoologiczny, którego oficjalne otwarcie miało miejsce 10 lipca 1865 r.
Budowa
Budowa ogrodu zoologicznego w ówczesnym Breslau, nie należała do łatwych zadań. Miasto przekazało co prawda grunty pod budowę, ale nie chciało dalej uczestniczyć w kosztach inwestycji, a te były naprawdę duże. Obok kupna samych zwierząt trzeba było wybudować wszakże zaplecze gospodarcze. Wobec tego zoo zaczęło funkcjonować jako spółka akcyjna i ten status utrzymało aż do 1945 r.
Początkowo faunę tworzyły przede wszystkim rodzime gatunki: daniele, niedźwiedzie, sarny i wilki. Pierwsze zwierzęta egzotyczne, jakie pojawiły się we wrocławskim zoo były to natomiast wielbłądy, strusie i zebra. Dopiero w 1870 r. zwiększyła się znacznie różnorodność gatunków. Jak pisała Iwona Błach:
„W 1870 roku od właściciela objazdowej menażerii, Scholtza, zakupiono kilkadziesiąt zwierząt za niebagatelną sumę 4,5 tysiąca talarów. W 1873 roku udało się za 700 funtów (450 plus dostawa) kupić pierwszego słonia. Theodor był angielskim arystokratą (wcześniej mieszkał w londyńskim ZOO), pieniądze zebrano, organizując loterię fantową. Pomysłodawcą loterii był kupiec, Teodor Heinrich – i to po nim słoń otrzymał imię”.
Jednocześnie trwała również intensywna rozbudowa zaplecza dla zwierząt, powstawały pawilony wystawiennicze i wybiegi zaprojektowane przez czołowych wrocławskich architektów: Carla J.B. Lüdecke, Carla Schmidta oraz Alberta Grau. Potem dołączył do nich także Richard Konwiarz, który zaprojektował m.in. główną bramę wejściową, stanowiącą nawiązanie do Bramy Branderburskiej.
...i nietypowe wystawy
Aż do momentu wybuchu I wojny światowej wrocławskie zoo cieszyło się bardzo dużą popularnością. Prezentowano weń nie tylko zwierzęta, ale, co było zgodne z XIX-wieczną modą na wszelkiego rodzaju „osobliwości”, także „egzotycznych” ludzi.
Pierwsza „wystawa ludów etnicznych” (byli to Bediuni) we wrocławskim zoo miała miejsce w 1876 r. Bynajmniej nie była to jednorazowa akcja – „pokazy ludzkie” urządzano jeszcze w początkach XX w. i zawsze cieszyły się one niesamowitą popularnością.
Podczas Wielkiej Wojny dla zoo nastały ciężkie czasy. Ostatecznie, już po wojnie, miasto nie mając funduszy na utrzymanie ogrodu zamknęły go 1 kwietnia 1921 r. Dopiero sześć lat później kondycja finansowa miasta poprawiła się na tyle, aby otworzyć ogród ponownie. Zoo funkcjonowało do 1945 r. Sądne chwile przyszły przy oblężeniu Wrocławia. Bardzo dużo zwierząt zostało zastrzelonych, jedynie część udało się odłowić i przewieźć do innych ogrodów zoologicznych. Powojenna przerwa w działalności wrocławskiego ogrodu trwała 3 lata – ponownie został on otwarty 18 lipca 1948 roku w ramach wystawy Ziem Odzyskanych.
Sukcesywnie powiększano stan posiadania. Pierwszym powojennym dyrektorem ogrodu był Karol Łukaszewicz, potem zastąpił go legendarny Antoni Gucwiński, który wraz z żoną Hanną bardzo spopularyzowali wrocławskie zoo (m. in. dzięki programowi „Z kamerą wśród zwierząt”, który emitowano od 1971 do 2002 r.) Po odejściu (zresztą w atmosferze skandalu) Gucwińskiego ze jstanowiska dyrektora, zastąpił go Radosław Ratajszczak. Od lipca 2023 r. dyrektorem ogrodu jest Marta Zając-Ossowska.
Obecnie teren wrocławskiego zoo liczy 33 hektary, zamieszkuje je aż 10,5 tys. zwierząt reprezentujących 1132 gatunków. Jest to trzecie największe zoo na świecie.
Czytaj też:
Nie żyje Hanna Gucwińska. Znaliśmy ją z programu "Z kamerą wśród zwierząt"Czytaj też:
Panorama Racławicka. Malarski fenomen jako "sprawa polityczna"Czytaj też:
Ossolineum. Uratowane dziedzictwo