„Swoją duszpasterską i biskupią działalność rozumiał jako służbę Chrystusowi i Jego Kościołowi. Był gorliwym głosicielem słowa Bożego, ojcem dla ubogich i pokrzywdzonych, obrońcą wiary chrześcijańskiej przed herezjami. Prędko rozszerzył działalność daleko poza granice własnej diecezji. Stał się duchowym przywódcą nie tylko północnoafrykańskiego Kościoła, ale i całego Kościoła Zachodniego. Poprzez swoje dzieła o życiu ascetycznym i monastycznym oraz dużą liczbę założonych klasztorów stał się jednym z ojców monastycyzmu zachodniego”. – piszą ojcowie augustianie na swojej stronie internetowej. Tak wyglądało życie świętego Augustyna po nawróceniu. A jak trafił na ścieżkę wiary?
Wymodlone nawrócenie
Aureliusz Augustyn urodził się 13 listopada 354 roku w Tagaście w afrykańskiej prowincji Imperium Rzymskiego (obecnie Suk Ahras, Algieria). Pochodził z dość zamożnej rodziny. Jego ojciec o imieniu Patrycjusz był poganinem, a matka Monika chrześcijanką (została później ogłoszona świętą). Augustyn był dobrze wykształcony. Uczył się w Tagaście, Madaurze i Kartaginie. Około 371 roku związał się z nieznaną z imienia kobietą, z którą miał syna o imieniu Adeodat. Nieformalny związek i syn z nieprawego łoża wywoływały sprzeciw wierzącej matki Augustyna, kiedy zaś, w 374 roku, Augustyn zaczął udzielać wśród manichejczyków (uznawanych za heretyków), Monika wpadła w prawdziwy gniew i zakazła mu wstępu do domu. W tym czasie ojciec Augustyna już nie żył.
Przez blisko dekadę Augustyn był pod wpływem manicheizmu. Po latach, w napisanych przez siebie „Wyznaniach”, wspominał ten czas jako bardzo mroczny okres: „Nurzałem się głęboko w bagnie i ciemności fałszu. Nieraz usiłowałem się z niego wydobyć, miotałem się, ale wtedy błoto jeszcze gęściej mnie oblepiało i głębiej zapadałem”.
W połowie lat 80. IV wieku Augustyn, m.in. z powodu konfliktu z matką, postanowił wyjechać do Rzymu (z konkubiną i synem). Tam dalej prowadził, założoną już w Kartaginie, szkołę retoryki. W czasie pobytu w Rzymie po raz pierwszy zetknął się z pismami Platona i filozofami z kręgu neoplatonistów. To pozwoliło mu zbliżyć się do chrześcijaństwa. W końcu Augustyn studiować zaczął Listy świętego Pawła. Poznawał też coraz więcej chrześcijan, w tym nawróconych, których świadectwo życia robiło na nim duże wrażenie.
Około 386 roku Augustyn rozstał się z konkubiną, choć jednocześnie zachował opiekę nad synem. Nie porzucił jednak innych doczesnych uciech. W tym czasie w Rzymie pojawiła się matka Augustyna, która widząc rozwiązłe życie syna, namawiała go do zmiany i nawrócenia. Jej modlitwy wieloletnie modlitwy poskutkowały. Augustyn postanowił w końcu zostać katechumenem i przyjąć chrzest.
Obrońca wiary
Aby przyjąć chrzest Augustyn wyjechał do Mediolanu, gdzie wszyscy katechumeni przygotowywali się do tego sakramentu z pomocą biskupa, późniejszego świętego Ambrożego. Tam, jak Augustyn opisywał później, nastąpiła jego niezwykła przemiana. Pewnego dnia, siedząc w ogrodzie, miał usłyszeć głos dziecka, które mówiło „Weź to i czytaj”. Wtedy Augustyn otworzył Pismo Święte na przypadkowej stronie, trafiając na słowa mówiące o zaniechaniu rozpustnego życia i „przyobleczeniu się w Chrystusa”. Fragment okazał się bardzo wymowny. Augustyn postanowił radykalnie odmienić swoje życie. W 387 roku w Mediolanie on i jego syn przyjęli chrzest z rąk Ambrożego.
Po przyjęciu sakramentu Augustyn postanowił wrócić w rodzinne strony, do Afryki. Niestety w drodze powrotnej zmarła Monika, zachorowawszy na febrę. Augustyn dotarł do Tagasty w 388 roku. Wkrótce założył tam zgromadzenie zakonne augustianów, do którego wstąpił też jego syn. W tym czasie Augustyn napisał dzieło pt. „De magistro”, w którym prowadzi dialog ze swoim synem na wzór platonistów. Adeodat zmarł w 390 roku. Jak podkreślał później Augustyn, „zbyt wcześnie”. Choć, zgodnie z prawem rzymskim, nie miał żadnego obowiązku, aby zająć się dzieckiem, od początku był przywiązany do syna i wychowywał go. Jego śmierć bardzo nim wstrząsnęła. Aby nie rozmyślać nad utratą dziecka poświęcił się pracy i żmudnym, codziennym obowiązkom w monasterze. Adeodata wspominał później jako „dziecko grzechu i łaski”, uznając je za owoc swoich grzechów, a jednocześnie dziękując, że Bóg obdarzył go synem, którego tak kochał.
Po śmierci syna Augustyn wyjechał do Hippony, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie. Założył tam drugą wspólnotę augustianów. W 396 roku, po śmierci dotychczasowego biskupa, został wybrany jego następcą. W tym czasie Augustyn był już autorem licznych prac i komentarzy do Pisma. Miał za sobą także publiczny spór z wyznawcami manicheizmu. Przed 400 rokiem napisał jedno ze swoich najsłynniejszych dzieł – „Wyznania”. Kolejna wielka praca Augustyna pt. „Państwo Boże” powstawała w latach, około, 413-428.
Przez kolejne lata Augustyn dał się poznać jako niestrudzony obrońca wiary i ortodoksji. Zwalczał herezje, które zewsząd pojawiały się na terenie Imperium Rzymskiego. Augustyn spierał się m.in. ze zwolennikami donatyzmu, pelagianizmu oraz arianami.
W tym samym czasie jego diecezja mierzyła się nie tylko z problemami natury teologicznej, ale także z licznymi ludzkimi dramatami. IV i V wiek to kres Cesarstwa Rzymskiego i kolejne najazdy ludów mieszkających wokół Rzymu. Augustyn musiał mierzyć się z napływem uciekinierów z zajętych przez Gotów i Wandali terenów oraz z obcymi armiami, które pustoszyły okolice. W 430 roku doszło do oblężenia Hippony przez Wandalów. W jej trakcie, trawiony chorobą, 28 sierpnia 430 roku Augustyn zmarł. Choć miasto płonęło, cudem ocalała biblioteka Augustyna.
Ciało biskupa zostało wywiezione z miasta przez uciekających stamtąd duchownych. Choć przechwycili je muzułmanie, to ostatecznie w 724 roku wykupił je od Arabów król Longobardów Flawiusz Liutprand i sprowadził do Pawii. Grób biskupa Augustyna znajduje się w kościele augustianów S. Pietro in Ciel d’Oro w Pawii.
Dzieło
Święty Augustyn był niezwykle wszechstronnym filozofem i teologiem oraz mówcą i pisarzem. Zaczynał od pism Platona, aby w dość krótkim czasie przyswoić sobie dzieła największych myślicieli starożytnych oraz chrześcijańskich. W swoich pracach poruszał kwestie związane m.in. z filozofią przyrody, fenomenologią duszy, teologią doktrynalną, teologią racjonalną, teologią historii zbawienia, teologią mistyczną, teologią kultury, politologią, etyką, logiką i retoryką.
Augustyn był przekonany, że wiedza, jaką człowiek otrzymuje wraz z Objawieniem nie może być sprzeczna z wiedzą, którą czepie z nauk przyrodniczych czy matematycznych. Nie był to pogląd rozpowszechniony w tamtych czasach. Augustyn jednak był zdania, że nauki ścisłe są nie tylko ważne i potrzebne, ale są darem Bożym, dzięki którym lepiej rozumiemy darowany nam przez Boga świat.
Święty Augustyn zadawał wiele pytań i zajmował się licznymi sprawami wiary i ludzkiej duszy. Szukał odpowiedzi na pytanie o zło w człowieku i w świecie analizując m.in. Listy świętego Pawła („zło nie jest substancją lub naturą, jest brakiem dobra lub nieuporządkowaniem dobra”), zastanawiał się nad pojęciem miłości, którą rozumiał jako trwały element prawdy i prawego życia oraz pojęciem łaski, która była dla niego dowodem na wszechmoc Boga. Uważał, że łaska to jedyny ratunek, który może wybawić ludzi od grzechu pierworodnego. Biskup z Hippony był też „prekursorem” koncepcji wojny sprawiedliwej.
Augustyn był najbardziej wpływowym myślicielem chrześcijańskim aż do XIII-XIV wieku. Jego pisma wywarły ogromny wpływ na dzieła kolejnych Ojców Kościoła i filozofów. Augustynem inspirowali się m.in. święty Benedykt z Nursji, święty Tomasz z Akwinu, Piotr Abelard i święty Bonawentura. Odwoływali się do jego nauczania także liczni papieże, w tym ostatni: Leon XIII, Pius VI, Jan Paweł II i Benedykt XVI.
Czytaj też:
Pogrom Rzymian pod Adrianopolem. Śmierć cesarzaCzytaj też:
"Dzień grozy". Katastrofa, która pogrążyła dziesiątki starożytnych miastCzytaj też:
Opactwo w Cluny. Symbol chrześcijańskiej Europy