Triduum Paschalne to część Wielkiego Tygodnia, który rozpoczyna się w Niedzielę Palmową. W ostatnim tygodniu przed uroczystością Zmartwychwstania Pańskiego poszczono bardziej, niż w czasie wcześniejszych tygodni Wielkiego Postu. W wielu kościołach organizowano wówczas rekolekcje. W domach wykonywano ostatnie prace i porządki, a gospodynie zaczynały przygotowywać pierwsze potrawy, które trafić miały na wielkanocny stół. Ludzie odwiedzali wówczas chorych i ubogich, a także… przepowiadali pogodę. Utarło się twierdzić, że jaka będzie Wielka Środa, taka cała wiosna, jaki Wielki Czwartek, takie lato, jaki Piątek, taka jesień i jaka Sobota – taka zima.
Pesach
Triduum Paschalne to najważniejszy okres w kalendarzu liturgicznym. Jego istotą jest celebracja Misterium Paschalnego: męki, śmierci oraz zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Rozpoczyna się ono w czwartek wieczorem, od Mszy Wieczerzy Pańskiej, a kończy w czasie nieszporów w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.
O „najświętszym Triduum ukrzyżowanego, pogrzebanego i wskrzeszonego Chrystusa” pisał już święty Augustyn w V wieku, stąd też wiemy, że tradycja obchodów dni poprzedzających Wielkanoc jest bardzo długa.
Słowo „Triduum” pochodzi z języka łacińskiego i oznacza „trzy dni”. Choć w praktyce obchody trwają cztery dni (od czwartkowego wieczora do niedzielnego wieczora), to trzeba pamiętać, że obchody niedzieli i świąt w kościele rozpoczynają się w wieczorem dnia poprzedniego, a więc Triduum Paschalne rozpoczyna się wieczorem w Wielki Czwartek, czyli w wigilię Wielkiego Piątku. Następnie obchody Wielkiej Soboty rozpoczynają się wieczorem w Wielki Piątek, zaś Niedziela wieczorem w Wielką Sobotę. Triduum Paschalne to jeden wspólny obchód liturgiczny – żadna z liturgii nie kończy się bowiem błogosławieństwem czy rozesłaniem.
Słowo „Paschalne” wywodzi się od hebrajskiego słowa „pesach”, które oznacza „przejście”. Oznacza ono przejście ze stanu grzechu do odkupienia, przejścia Chrystusa z tego świata do Ojca i przejścia ze śmierci do życia.
Wielki Czwartek
Wieczorna Msza Wieczerzy Pańskiej odprawiana w Wielki Czwartek upamiętnia wydarzenia z Ostatniej Wieczerzy, czyli ustanowienie sakramentu Eucharystii oraz kapłaństwa. Centralnym momentem liturgii jest przeniesienie Najświętszego Sakramentu do tzw. „ciemnicy”, czyli specjalnie przygotowanego ołtarza symbolizującego modlitwę Jezusa w Ogrójcu i początek Jego męki.
Zgodnie z tradycją, po hymnie „Chwała na wysokości Bogu” milkną dzwony i organy, które nie są używane aż do Wigilii Paschalnej w Wielką Sobotę. Ich miejsce zastępują kołatki.
Jednym z najbardziej symbolicznych gestów w tym dniu jest umycie nóg dwunastu osobom, na wzór Chrystusa, który umył nogi Dwunastu Apostołom. W czasie Mszy kapłan umywa nogi dwunastu wybranym wcześniej osobom, najczęściej parafianom. Umywanie nóg w czasie wielkoczwartkowej Mszy świętej praktykowany jest na całym świecie. Gestu tego dokonuje także papież, co jest podkreśleniem służebnego charakteru kapłaństwa i Kościoła.
W dawnej Polsce, jak pisał na przykład Jan Długosz, ten gest był wykonywany przez królów i biskupów. Zapoczątkował go król Zygmunt III Waza, który w czasie Liturgii wielkoczwartkowej umywał nóg ubogim i starcom, a następnie zapraszał ich na ucztę i osobiście im usługiwał – miało to być wyrazem jego chrześcijańskiej pokory i służby bliźniemu.
W dawnej Polsce w wielu domach w Wielki Czwartek spożywano specjalną, uroczystą kolację zwaną tajnią, nawiązującą do Ostatniej Wieczerzy. Dania były skromne, lecz podane w obfitości. Dla wielu osób był to bowiem ostatni posiłek aż do wielkanocnego śniadania.
W tradycji ludowej Wielki Czwartek to również dzień symbolicznego oczyszczenia i wypędzania zła. Po wieczornej Mszy dzieci –biegały po wsi z drewnianymi kołatkami i hałasując „wypędzały Judasza” z okolicy. Ich hałas miał odstraszać złe duchy i symbolizować odrzucenie zdrady. Dzień wcześniej natomiast, w Wielką Środę, praktykowano niekiedy „topienie Judasza”, czyli topienie (lub spalenie) kukły symbolizującej Judasza. Uważano bowiem, że Judasz zdradził Pana Jezusa właśnie w Wielką Środę.
Czytaj też:
Wyjątkowe polskie zwyczaje na Niedzielę Palmową. Czym różnią się regionalne tradycje?Czytaj też:
Za kogo Mnie uważacie?Czytaj też:
Wielkanoc roku 966