Najstarszą i najbardziej znaną cywilizacją powstałą w Afryce jest państwo egipskie, które zaczęło kształtować się około 3200-2800 lat p.n.e. Nie jest to jednak jedyne państwo, jakie na przestrzeni wieków powstało na kontynencie afrykańskim. Warto przypomnieć kilka z nich.
1. Królestwo Kusz
Choć często w cieniu egipskich sąsiadów z północy, Królestwo Kusz przez ponad tysiąc lat było regionalną potęgą w Afryce. To starożytne imperium nubijskie osiągnęło swój szczyt w drugim tysiącleciu przed naszą erą, kiedy rządziło rozległym obszarem wzdłuż Nilu na terenie dzisiejszego Sudanu. Prawie wszystko, co wiadomo o państwie Kusz pochodzi ze źródeł egipskich, które wskazują, że był to ośrodek gospodarczy, który prowadził lukratywny handel kością słoniową, kadzidłami, żelazem oraz złotem. Królestwo Kusz było zarówno partnerem handlowym, jak i czasem militarnym rywalem Egiptu. Władcy z Kusz rządzili nawet Egiptem jako XXV dynastia (716-656 p.n.e.) i przejęli wiele zwyczajów sąsiadów (m.in. zastąpienie pisma meroickiego egipskim). Kuszyci czcili niektórych egipskich bogów, mumifikowali swoich zmarłych i budowali własne typy piramid.
2. Kraina Punt
Niewiele cywilizacji afrykańskich jest tak tajemniczych jak Punt. Wzmianki o królestwie Punt pochodzą z około 2500 roku p.n.e., kiedy to pojawia się w egipskich zapisach jako „kraina bogów” bogata w heban, złoto, mirrę i egzotyczne zwierzęta, takie jak małpy i lamparty. Wiadomo, że Egipcjanie wysyłali ogromne karawany i flotylle z misjami handlowymi do Punt (wyprawy liczyły nawet kilka tysięcy uczestników), zwłaszcza podczas panowania królowej Hatszepsut w XV wieku p.n.e. Z Puntu przywożono ogromne ilości różnych towarów, charakterystycznych dla Afryki Subsaharyjskiej, w tym żywe pawiany, które były czczone w Egipcie. Nie zachowały się jednak informacje, gdzie Punt się znajdował. Lokalizacja legendarnego królestwa jest przedmiotem gorących dyskusji wśród historyków. Zastanawiano się nad półwyspem Arabskim i Lewantem, ale miejsca te zostały raczej odrzucone. Uważa się, że Punt znajdował się prawdopodobnie na terenie dzisiejszej Erytrei lub ogólnie – we wschodniej Afryce.
3. Kartagina
Najbardziej znana jako rywal starożytnego Rzymu w wojnach punickich. Kartagina była północnoafrykańskim centrum handlowym, które rozkwitało przez ponad 500 lat. Miasto-państwo swoje początki miało w VIII lub IX wieku p.n.e. jako osada fenicka na terenie dzisiejszej Tunezji. Później przekształciło się w rozległe imperium morskie, które zdominowało handel tekstyliami, złotem, srebrem i miedzią w basenie Morza Śródziemnego. W szczytowym momencie Kartagina liczyła prawie pół miliona mieszkańców i posiadała port wyposażony w doki dla 220 statków. Wpływy Kartaginy obejmowały tereny od Afryki Północnej po Hiszpanię i południową część Morza Śródziemnego. Dalsza ekspansja zagroziła wpływom rzymskim, co doprowadziło do cyklu wojen pomiędzy Kartaginą a Republiką Rzymską. Pierwsza wojna punicka wybuchła w roku 264 p.n.e., a ostatnia zakończyła się w roku 146 p.n.e. niemal całkowitym zniszczeniem Kartaginy. Najsłynniejszym kartagińskim wodzem był Hannibal, który w trakcie drugiej wojny punickiej pustoszył półwysep Apeniński, a wcześniej miał dokonać słynnej przeprawy przez Alpy na słoniach.
4. Królestwo Aksum
W tym samym okresie, w którym powstało i upadło Cesarstwo Rzymskie, wpływowe Królestwo Aksum sprawowało władzę nad dużą częścią dzisiejszej Erytrei i północnej Etiopii. Aksum istniało długo - od 80 roku p.n.e do 825 r. n.e. Pomimo to wiadomo o nim zaskakująco niewiele. W II i III wieku był to moloch handlowy, który pośredniczył w handlu pomiędzy Egiptem a półwyspem Arabskim, a nawet Dalekim Wschodem (Indiami i Cejlonem). W Aksum handlowano głównie złotem i kością słoniową. Stworzono tam własny język oraz pismo znane jako Ge'ez (gyyz). Był to jeden z pierwszych języków, jaki pojawił się w Afryce. W Aksum rozwinięto charakterystyczny styl architektoniczny. W połowie IV wieku władca Aksum, Ezana podporządkował sobie Królestwo Kusz oraz przyjął chrześcijaństwo. Aksum stało się tym samym jednym z najstarszych chrześcijańskich państw na świecie (dla porównania Francja przyjęła chrześcijaństwo w roku 496). Chrystianizacja Aksum doprowadziła do sojuszu politycznego i militarnego z Cesarstwem Bizantyńskim. Aksum zaczęło podupadać w VII wieku wraz z ekspansją islamu na półwyspie Arabskim, którzy odcięli Aksum od ważnych szlaków handlowych.
5. Królestwo Mali
Założenie Imperium Mali datuje się na XIII wiek, kiedy to władca o imieniu Sundiata Keita, czasami nazywany „Królem Lwem”, poprowadził bunt przeciwko królowi Sosso i zjednoczył swoich poddanych tworząc nowe państwo. Pod rządami Keity i jego następców imperium objęło swoimi wpływami dużą częścią Afryki Zachodniej. Bogactwo Królestwa Mali pochodziło głównie z handlu. Najważniejszymi miastami były Djenné i Timbuktu, które słynęły z charakterystycznych meczetów z cegły i islamskich szkół. Uniwersytet Sankore w Timbuktu był ważnym i bogatym ośrodkiem naukowym. Słynna biblioteka w Sankore zawierała około 700 tysięcy rękopisów. Imperium Mali ostatecznie rozpadło się w XVI wieku, ale w szczytowym okresie było jednym z najważniejszych państw kontynentu afrykańskiego, znanego na całym świecie z bogactwa i luksusu. Pewna legendarna opowieść o bogactwach królestwa dotyczy władcy Mansa Musa rządzącego w XIV wieku. Kiedy Mansa Musa zatrzymał się w Egipcie w czasie pielgrzymki do Mekki, podczas swej wizyty wydał tyle złota, że zalał nim egipski rynek do tego stopnia, że przez kolejnych kilka lat ceny kruszcu spadły drastycznie w całym państwie faraonów.
6. Imperium Songhaju
Pod względem rozmiarów niewiele państw w historii Afryki może się równać z Imperium Songhaju. Państwo istniało między VII a XVI stuleciem i u szczytu swej potęgi obejmowało obszar większy niż Europa Zachodnia. Imperium cieszyło się okresem prosperity dzięki energicznej polityce handlowej i rozwiniętemu systemowi administracyjnemu. Songhaj podzielone było na różne prowincje; każda była zarządzana była przez własnego gubernatora. Songhaj szczyt potęgi osiągnął po zajęciu części królestwa Mali pod rządami króla Aski Mohammeda I Wielkiego (około 1443-1538). Songhaj było państwem potężnym, które zgubiła wojna domowa po śmierci Aski oraz wojna z Marokiem, która wybuchła w roku 1590.
7. Wielkie Zimbabwe
Jednym z najbardziej imponujących zabytków w Afryce Subsaharyjskiej jest Wielkie Zimbabwe, potężne ruiny kamiennych wież i murów obronnych zmontowanych z ciętych bloków granitowych. Ta skalna cytadela, leżąca na ternie dzisiejszego Zimbabwe (które nazwę wzięło właśnie od tego średniowiecznego państwa) od dawna jest przedmiotem mitów i legend. Wielkie Zimbabwe uważano niegdyś za rezydencję biblijnej królowej Saby. Obecnie historycy wskazują nieistniejące miasto jako stolicę państwa, które rozwijało się na tych terenach pomiędzy XI a XV stuleciem. Przypuszcza się, że Wielkie Zimbabwe było ważnym ośrodkiem handlowym, o czym świadczy obecność pozostałości chińskiej ceramiki, arabskiego szkła i europejskich tkanin. Miasto-forteca zostało opuszczone z nieznanych przyczyn w wieku XV. W okresie świetności Wielkie Zimbabwe zamieszkiwało około 20 tysięcy ludzi. Jest to największy kompleks tego typu ruin na południe od Sahary. Być może Wielkie Zimbabwe było stolicą państwa Monomotapa, znajdującego się w tamtym czasie w Afryce południowo-zachodniej. Jego stopniowy upadek następował wraz z przybyciem Portugalczyków do tej części Afryki, czyli pod koniec XV wieku.
Czytaj też:
70 tysięcy zabitych w kilka godzin, czyli rzeź pod KannamiCzytaj też:
Bitwa pod Akcjum. Gdyby nie Kleopatra, jej wynik mógł być innyCzytaj też:
Miasto zniknęło w kilka godzin. Wybuch Wezuwiusza i zagłada Pompejów