Kamień runiczny znaleziony jesienią 2021 roku ma ponad 2 tysiące lat. Odkryto go w pobliżu jeziora Tyrifjorden we wschodniej Norwegii. Jest to prawdopodobnie najstarszy tego typu obiekt, jaki kiedykolwiek odnaleziono.
Kamień runiczny znad jeziora Tyrifjorden (leży ono na północny-zachód od Oslo) znaleziono w pobliżu starożytnego grobowca (prace archeologiczne poprzedzały budowę linii kolejowej w gminie Hole). Jest to brązowy piaskowiec. Ma kształt kwadratu o wymiarach około 31 na 32 cm. Uznano by go może za zwykły kawałek głazu, gdyby nie zapisane na nim symbole w postaci znaków runicznych. Zapis z odnalezionego kamienia może być zarazem najwcześniejszym przykładem języka runicznego ze Skandynawii. Przeprowadzone metodą węglową datowanie wskazuje, że napis na kamieniu runicznym wyryto pomiędzy 1 a 250 rokiem n.e.
Wiele znaków wyrytych na kamieniu wydaje się być pozbawionych sensu. Archeolodzy przetłumaczyli na razie tylko jedno słowo na język łaciński. Brzmi ono „Idiberug”, nie wiadomo jednak, co wyraz ten oznacza. Można tylko przypuszczać, że słowo związane jest z człowiekiem, który został pochowany w pobliskim grobowcu, być może tak właśnie brzmiało jego imię. Jak twierdzą archeolodzy i lingwiści, tekst może odnosić się do kobiety o imieniu Idibera, a wówczas inskrypcję tłumaczyć można by jako „dla Idibery”.
Badacze zajmujący się starożytnymi dziejami Skandynawii są odkryciem zachwyceni. Jak w oświadczeniu podało Muzeum Historii Kultury w Oslo, odkrycie to jest „marzeniem runologów”.
Znalezisko znajd jeziora Tyrifjorden będzie można obejrzeć w Muzeum Historii Kultury w Oslo na wystawie „Najstarsza kamienna runa świata” (ang. „The world's oldest rune stone”) od 21 stycznia do 26 lutego 2023 roku.
Pismo runiczne wciąż kryje tajemnice
Według mitologii skandynawskiej runy, zwane przez starożytnych Skandynawów fuþark, podarowane zostały ludziom przez Odyna, najwyższego boga w panteonie nordyckich wierzeń. Posługiwania się runami nauczył ludzi Heimdall (Hajmdal), bóg strzegący Bifrostu, czyli Tęczowego Mostu, będącego wejściem do Asgardu, siedziby bogów.
Pismo runiczne to najstarsze pismo/alfabet znany na terenie Skandynawii. Dotychczas powstanie tego rodzaju pisma datowane było na 300-400 rok n.e. Kamień pochodzący sprzed 2 tysięcy lat świadczyłby jednak o tym, że pismo runiczne wytworzone zostało nawet o kilka wieków wcześniej, niż sądzono.
– Dotychczas sądziliśmy, że pierwsze kamienie runiczne pojawiły się w dzisiejszej Norwegii i Szwecji około 30-–400 roku naszej ery. Tymczasem okazuje się, że runy mogą być jeszcze starsze niż sądziliśmy. To unikatowe znalezisko – mówiła Kristel Zilmer, profesor Uniwersytetu Oslo, która poinformowała media o sukcesie norweskich archeologów.
Do rzeźbienia run służyła końcówka noża lub igła. Znaki runiczne ryto nie tylko na kamieniach i tabliczkach, ale także na przedmiotach codziennego użytku. Pisma runicznego zaprzestano używać na ogół około roku 1000, kiedy wyparł je alfabet łaciński, choć w niektórych miejscach (np. środkowa Szwecja) z run korzystano aż do początku XX wieku.
Czytaj też:
Pismo linearne A i pismo linearne B. Tajemnicze pismo sprzed tysięcy latCzytaj też:
Zorac Karer. Megalityczne śpiewające kamienieCzytaj też:
Rysunki z Nazca. Kolejne, sensacyjne odkrycia