Niektóre spośród najstarszych rzeczy na naszej planecie są niemal tak stare jak sama Ziemia. Dzięki tym miejscom i skamielinom – bo w tym przypadku chodzi o wytwory natury – otrzymujemy wgląd w to, jak wyglądała (czy też mogła wyglądać) Ziemia w pierwszych tysiącleciach swojego istnienia.
Jakie są najstarsze przedmioty, miejsca i skamieliny na Ziemi? Które z nich to wytwór człowieka, a które to dzieło natury?
10. Moneta: Lew lidyjski
Moneta nazwana Lwem lidyjskim powstała około 2620 lat temu, czyli 610 rok p.n.e. w Królestwie Lidii (to dzisiejsza zachodnia Turcja).
Przez większą część dziejów ludzkości głównym „systemem” gospodarczym był handel wymienny. Pojawił się on, według stanu dzisiejszej wiedzy, około 6000 roku p.n.e. w Mezopotamii. W końcu ludzie zaczęli szukać jednak innego sposobu handlu. W ten sposób starożytne królestwo Lidii stworzyło pierwszy środek płatniczy: monety. Za pierwszą monetę na świecie uważa się najczęściej Lwa lidyjskiego. Został on wykonany ze stopu złota i srebra. Na monecie wybito głowę lwa. Najwcześniejsze egzemplarze zostały wybite za panowania króla Alyattesa i pochodzą z około 610-600 roku p.n.e. Najprawdopodobniej to właśnie Lew lidyjski skłonił inne cywilizacje zamieszkujące basen Morza Śródziemnego oraz Bliski Wschód do przyjęcia monet jako środka płatniczego.
9. Tabliczka z Kisz
Tablica z Kisz powstała około 5520 lat temu, czyli mniej więcej w 3500 rok p.n.e. w starożytnym sumeryjskim mieście Kisz na terenie dzisiejszego Iraku.
Pierwszy prawdziwy system pisma został opracowany przez Sumerów z Mezopotamii około 3100 roku p.n.e. Sumeryjskie pismo zwane jest pismem klinowym. Było ono używane przez ponad 3000 lat. Zachowało się kilka glinianych tabliczek z pismem klinowym. Najstarszym znanym przykładem jest tabliczka z Kisz.
Tabliczka z Kisz jest inskrypowana proto-klinowymi znakami i zawiera piktogramy, które w tamtym czasie były używane w tym regionie. Datuje się ją na około 3500 rok p.n.e.
8. Flet z Geissenklösterle
Flet z Geissenklösterle znaleziony został w jaskini Geissenklösterle w Niemczech.
Najstarsze instrumenty wykonane przez człowieka powstały mniej więcej 50 tysięcy lat temu. Natomiast najstarszym, zachowanym do naszych czasów instrumentem jest flet znaleziony we wspomnianej jaskini Geissenklösterle na terenie Niemiec w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia. Flet wykonany został z kości sępa. Wykonali go przedstawiciele kultury oryniackiej, a jego powstanie datuje się na 42-43 tysiące lat temu. Instrument ma wywierconych pięć dziurek, a na jednym z jego końców znajdują się nacięcia w kształcie litery V, które tworzą prawdopodobnie ustnik.
7. Szczęka UR 501
Szczęka oznaczona jako UR 501 ma około 2,5 miliona lat – 2,3 miliona lat. Znaleziona została na terenie Malawi w Afryce.
Pierwsze hominidy, czyli wcześni przodkowie człowieka z gatunku Homo pojawiły się około 2,5 miliona lat temu. Najstarsza ludzka skamielina, znana jako UR 501, to fragment szczęki człowieka z gatunku Homo rudolfensis. Jest ona uważana za jedną z najwcześniejszych znanych skamieniałość człowieka — szacuje się, że ma od 2,5 do 2,3 miliona lat. Szczęka UR 501 znaleziona została w Malawi w 1991 roku.
W roku 2013 etiopscy i amerykańscy badacze odkryli w Afryce Wschodniej fragment innej szczęki, która jest być może jeszcze starsza niż UR 501. Znaleziona skamielina oznaczona została jako LD 350-1 i może mieć nawet 2,8 miliona lat. Naukowcy nie są jednak zgodni, czy szczęka ta należała do człowieka z rodzaju Homo, czy raczej do Australopiteka.
6. Narzędzia kamienne z Lomekwi
Narzędzia kamienne znalezione w Kenii mają 3,3 miliona lat
Badacze natknęli się na nie na stanowisku archeologicznym Lomekwi w Kenii. Są one najstarszymi narzędziami odkrytymi na Ziemi. Archeolodzy znaleźli w Lomekwi około 20 różnych artefaktów, w tym kowadła. Narzędzia mają około 3,3 miliona lat, a więc wyprzedzają najwcześniejszych ludzi z gatunku Homo sapiens o około pół miliona lat. Uważa się, że narzędzia te mogły być używane przez wczesnych krewnych człowieka, takich jak Australopithecus czy Kenyanthropus.
Przed odkryciem narzędzi z Lomekwi, najwcześniejsze narzędzia kamienne znaleziono w Etiopii. Datowano je na 2,6 miliona lat. Naukowcy twierdzą, że narzędzia z Lomekwi dowodzą, że wytwarzanie narzędzi było nie tylko cechą ludzką, ale że starsze gatunki hominidów również posiadały wiedzę na temat tworzenia i używania narzędzi.
5. Jezioro Zajsan
Jezioro Zajsan znajduje się w Kazachstanie i ma około 65 milionów lat
Chociaż to Bajkał jest często nazywany najstarszym jeziorem na świecie, to jezioro Zajsan jest najprawdopodobniej o około 40 milionów lat starsze. Uważa się, że powstało w okresie kredy, czyli ma przynajmniej 65 milionów lat, a być może nawet 140 milionów lat.
To starożytne jezioro znajduje się w Kazachstanie w pobliżu kilku sztucznych zbiorników, tamy oraz Zbiornika Buktyrmańskiego. Budowa tamy spowodowała, że jezioro Zajsan podniosło się ponad swój naturalny poziom o około 6 metrów, co zwiększyło jego całkowitą powierzchnię.
4. Góry Barberton Makhonjwa
Góry Barberton MakhonjwaWiek wypiętrzyły się około 3,6 miliarda lat temu. Znajdują się na terenie Republiki Południowej Afryki i Eswatini (dawniej Suazi).
Góry Barberton Makhonjwa są najstarszym pasmem górskim na świecie i są nazywane „Genezą Życia”. To pasmo górskie jest prawdziwą skarbnicą wiedzy o naszej plancie. Znaleziono tam najstarsze złoto oraz jedne z najstarszych skamielin. Na początku lipca 2018 roku Góry Makhonjwa zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
3. Stromatolity
Stromatolity mają ponad 3,5 miliarda lat. Znajduje się je na terenie Grenlandii oraz w Australii i RPA.
Stromatolity to warstwowe skały utworzone ze skamieniałości cyjanobakterii (sinic), które wydzielają niebiesko-zielony kolor. Najstarsze stromatolity mają około 3,5 miliarda lat i są uważane za najwcześniejsze formy życia — są być może pierwszymi organizmami, jakie powstały na świecie. Stromatolity wciąż rosną w niektórych miejscach na Ziemi. Wcześniej były one powszechne na całej kuli ziemskiej.
2. Rurki hematytu
Na początku 2017 roku naukowcy z Kanady opublikowali informacje o dokonanych przez siebie odkryciach. Chodzi o odnalezione w pobliżu Quebecu skamieliny, które mają być dowodem na to, że życie na Ziemi pojawiło się już około 3,7 – 4,2 miliarda lat temu. Skamieniałości zawierają maleńkie rurki hematytu, które wyglądają podobnie do struktur wytwarzanych przez współczesne drobnoustroje. W skamieniałościach tych odkryto także pierwiastki występujące wokół żywych organizmów, takie jak węgiel i fosfor. Czy odkryte skamieniałości to dowód, że żywe organizmy pojawiły się na Ziemi wkrótce po powstaniu planety? Na to pytanie nie ma jeszcze jednoznacznej odpowiedzi.
1. Cyrkon z Jack Hills
Cyrkon z Jack Hills może mieć nawet koło 4,4 miliarda lat. Został znaleziony w Australii.
Cyrkon z Jack Hills to najstarszy znany fragment skorupy ziemskiej. Jest to zarazem najstarsza odkryta rzecz na naszej planecie. Cyrkon ma około 4,4 miliarda lat, co oznacza, że powstał on zaledwie około 165 milionów lat po uformowaniu się Ziemi, a także zanim w naszą planetę uderzyła potężna planetoida, która spowodowała oderwanie się Księżyca.
Odnalezienie cyrkonu wskazuje, że skorupa ziemska uformowała się znacznie wcześniej, niż do tej pory sądzono, to znaczy stało się to niedługo po powstaniu samej planety. „Potwierdza to naszą opinię, że Ziemia ochładzała się i powoli stawała gotowa do zamieszkania przez żywe organizmy. Nie mamy dowodów, że życie istniało już wtedy. Ale nie mamy też dowodów, że nie istniało. Obecnie nie ma powodu by sądzić, że życie nie mogło istnieć na Ziemi około 4,3-4,4 miliarda lat temu” – mówił prof. John Valley z Uniwersytetu Wisconsin w Madison w USA.
Czytaj też:
Grobowiec Tutanchamona na skraju katastrofy. Co się dzieje z zabytkiem?Czytaj też:
Moai naprawdę potrafiły "chodzić". Fascynujące odkrycie z Wyspy WielkanocnejCzytaj też:
Znalezione przez przypadek. Tylko szczęśliwy traf sprawił, że znamy te zabytki