Pakt trzech miał być w swoim założeniu paktem obronnym. De facto, był to sojusz pomiędzy trzema państwami, które wspólnie miały walczyć przeciwko koalicji aliantów. Hitler chciał mieć gwarancję, że państwa rządzone przez Benito Mussoliniego oraz cesarza Hirohito, staną po jego stronie.

Niemcy chcieli wciągnąć Japonię do układu podpisanego wcześniej z Włochami (pakt stalowy podpisany 22 maja 1939 roku), ale wówczas się to nie udało. Rozmowy pomiędzy Berlinem a Tokio wznowiono dopiero w połowie 1940 roku, natomiast rozmowy włosko-japońskie – w połowie września.

Japonia nie była jednak zbyt pozytywnie nastawiona do sojuszu z III Rzeszą. Wysłannicy cesarza dowiedzieli się, że Hitler prowadzi jednocześnie rozmowy ze Związkiem Sowieckim, a 23 sierpnia 1939 roku doszło do podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow. Japonia zaś była skonfliktowana z ZSRS w kwestii terytoriów przygranicznych. Sojusz potencjalnego partnera z aktualnym wrogiem nie podobał się Japończykom. Sytuacja zmieniła się w połowie września 1939 roku – wówczas Japonia i Związek Sowiecki zaprzestały walk (wtedy też, 17 września, Stalin wydał rozkaz wkroczenia Armii Czerwonej do Polski).

Różne interesy

Niemcy, Włochy i Japonia pomimo stopniowo pogłębianej współpracy nie darzyły się wielkim zaufaniem. Każde z nich miało własne interesy i nie chciało dać się podporządkować innym. Kontrolę nad całym sojuszem chcieli przejąć Niemcy, lecz Włosi i Japończycy traktowali ich wciąż z dużą rezerwą.

11 lutego 1940 roku Japonia podpisała z ZSRS umowę handlową. Był to wyraźny sygnał dla zmieniającego się układu sił na świecie. Zaczęły kształtować się nowe bloki polityczne.

Wiosną i latem 1940 roku, po wygranej przez Niemcy kampanii w Europie Zachodniej, Japonia zdała sobie sprawę, ze sojusz z potężną III Rzeszą może być dla niej korzystny. Japonia liczyła na zajęcie kolonii francuskich i holenderskich na Dalekim Wschodzie, chcąc uzyskać pozycję hegemona w regionie. Jednocześnie Niemcy dawali do zrozumienia, żę dążą do odzyskania posiadłości kolonialnych utraconych po I wojnie światowej. Interesy Rzeszy i Japonii kolidowały więc ze sobą, dlatego w tamtej chwili dla Tokio bardziej korzystne było nawiązanie z Niemcami współpracy.

27 września 1940 roku podpisano w Berlinie pakt trzech. Jego sygnatariuszami byli ministrowi spraw zagranicznych, Joachim von Ribbentrop (Niemcy), Galazzo Cino (Włochy) i Yōsuke Matsuoka (Japonia). W czasie podpisania paktu obecny był także Adolf Hitler.

Pakt trzech zobowiązywał jego członków do wzajemnej pomocy militarnej, w szczególności w przypadku zaatakowania jednego z sygnatariuszy przez państwo trzecie. W porozumieniu podpisanym przez Niemcy, Włochy i Japonię znalazł się także podział stref wpływów. Niemcom i Włochom (szczególnie Niemcom) przypadła w udziale Europa, natomiast Japonii Azja Południowo-Wschodnia.

Pakt trzech miał spełnić jeszcze jedno ważne zadanie. Porozumienie miało bowiem odstarszyć Stany Zjednoczone od przystąpienia do wojny. W myśl zapisów paktu – w przypadku wojny Amerykanów z jednym z państw-sygnatariuszy, USA weszłyby w stan wojny z pozostałymi. To oznaczałoby, że Stany Zjednoczone prowadziłyby wojnę na dwóch frontach (Atlantyku i Pacyfiku).

Do paktu trzech przystąpiły z czasem kolejne państwa. 20 listopada 1940 roku – Węgry, 23 listopada – Rumunia, 24 listopada – Słowacja, 1 marca 1941 roku – Bułgaria, 25 marca – Jugosławia (która wystąpiła z paktu już dwa dni później, a 6 kwietnia została zaatakowana przez Niemcy). Ostatnimi sygnatariuszami była Chorwacja, która przystąpiła do paktu trzech 15 kwietnia 1941 roku oraz Finlandia, która dołączyła jesienią tego samego roku.

Niemcy bardzo chcieli, aby do paktu trzech przystąpił także Związek Sowiecki. Propozycję przystąpienia do sojuszu otrzymał Wiaczesław Mołotow, który przyjechał do Berlina 12 listopada 1940 roku. Niemcy zaproponowali ZSRS „przyjęcie” strefy wpływów na terenie Iraku i Indii. Mołotow nie był jednak zainteresowany tym kierunkiem ekspansji. Sowietom zależało na Morzu Bałtyckim i Bałkanach, a nie odległej – z perspektywy położenia na Moskwy – Azji.

Rozmowy Ribbentropa i Mołotowa zakończyły się zupełnym fiaskiem. 25 listopada ZSRS przekazał niemieckiemu ambasadorowi w Moskwie listę żądań, które miałyby skłonić Stalina do podpisania paktu. Było to: wycofanie oddziałów niemieckich z Finlandii, zagwarantowanie baz w Turcji, uznanie Bułgarii za znajdującą się w strefie wpływów sowieckich, zgoda na ekspansję w Zatoce Perskiej i zrzeczenia się przez Japonię południowego Sachalinu.
Na takie warunki Niemcy nie mogli się zgodzić.

Sowieci nie przystąpili zatem do paktu trzech. Był to ostateczny „test”, jakim poddał ich Hitler. Pod koniec 1940 roku III Rzesza była już przekonana, że atak na Sowietów jest nieuchronny, gdyż interesy obydwu krajów za bardzo się krzyżują. 18 grudnia 1940 roku Hitler podpisał tajną notę, w której zatwierdzał rozpoczęcie niebawem planu Barbarossa (ataku na Związek Sowiecki). Niemcy zaatakowali ZSRS 22 czerwca 1941 roku.

11 grudnia 1941 roku podpisano układ uzupełniający paktu trzech. Niemcy, Włochy i Japonia zobowiązały się do niezawierania separatystycznego układu o rozejmie lub pokoju i prowadzenia wojny z Wielką Brytanią i USA do zwycięskiego końca.

Czytaj też:
Układ monachijski. Polityki ustępstw wobec Niemiec ciąg dalszyCzytaj też:
Gehenna polskich wsi. Niemcy mścili się na mieszkańcach wsiCzytaj też:
Procesy norymberskie niemieckich zbrodniarzy. Dziesięć mniej znanych faktów