Są wszędzie. Wyłaniają się z traw, widać je na plaży, przy drodze, w czyimś ogródku. Potężne, betonowe bloki. – Środek Jersey jest zielony i sielankowy, natomiast skaliste, wysuszone przez słońce i wiatr wybrzeże, w połączeniu z betonowymi blokami o często trudnych do określenia kształtach, przypomina postapokaliptyczne pustkowie. Widok jest unikalny – mówi Jan Makowski, fotograf, który na wyspie spędził kilka lat.

Zafascynował go przede wszystkim współczesny wygląd budowli, które wchodziły w skład Wału Atlantyckiego, najdłuższego (3862 km) systemu umocnień wznoszonych przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej wzdłuż zachodnich wybrzeży Europy. A Wyspy Normandzkie, do których należy Jersey, odgrywały w tym systemie niebagatelną rolę: były jego najbardziej ufortyfikowaną częścią.

Inżynier od autostrad

Decyzję o budowie Wału podjął osobiście Adolf Hitler. Jego wojsko przegrało właśnie bitwę pod Moskwą, największą batalię drugiej wojny światowej, trwającą od września/października 1941 r. do stycznia 1942 r. Było już jasne, że na wschodzie wojna będzie długa i krwawa, a na zachodzie wcześniej czy później dojdzie do lądowania aliantów. Tylko nie wiadomo było, gdzie może ono nastąpić. A ponieważ brakowało wyraźnych sygnałów od szpiegów, 23 marca 1942 r. Hitler wydał dyrektywę nr 40, w której nakazał budowę długiego pasa umocnień od Hiszpanii do Norwegii.

Prace powierzono paramilitarnej Organizacji Todta. Do życia powołał ją w 1938 r. dr Fritz Todt, nazista z krwi i kości – od 1922 r. członek NSDAP, od 1931 r. w SS. W tym czasie szła już za nim także sława zdolnego inżyniera i niezwykle sprawnego organizatora. Wystarczy wspomnieć, że to właśnie on w latach 30. nadzorował budowę sieci niemieckich autostrad Reichsautobahn, które budziły na świecie powszechny podziw.