Sprawa samobójstwa Walerego Sławka do dzisiaj pozostaje niewyjaśniona. Dlaczego były premier targnął się na swoje życie?
Utrata wpływów
Walery Sławek był jednym z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego i czołową postacią sanacji. Kiedy Piłsudski zmarł (12 maja 1935) Sławek liczył, że to on zostanie jego „następcą”, lecz podobnych planów nie miał urzędujący prezydent Ignacy Mościcki oraz część obozu sanacyjnego. Mościcki porozumiał się z Edwardem Rydzem-Śmigłym. Celem obydwu polityków było odsunięcie Sławka od wpływów.
Walery Sławek dość szybko odczuł nowe porządki w kręgach najwyższych władz. 12 października 1935 roku złożył dymisję ze stanowiska premiera, a kilka tygodni później rozwiązał rządzący do tej pory Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Kolejni politycy stopniowo odsuwali się od niego.
Pod koniec maja 1936 roku Sławek został usunięty z funkcji prezesa Związku Legionistów Polskich. Na „otarcie łez” Sławkowi zaoferowano zamiast tego posadę prezesa Instytutu Badania Historii Najnowszej im. Józefa Piłsudskiego. W listopadzie tego samego roku marszałkiem Polski i tym samym „następcą” Piłsudskiego został Edward Rydz-Śmigły.
Sławek był tej nominacji przeciwny. Opór wobec Rydza powstał także wśród innych polityków sanacji. W 1938 roku, wyrażając sprzeciw wobec wpływów Rydza, część sanacyjnych posłów, zagłosowała na Sławka powołując go na stanowisko marszałka Sejmu. Był nim zaledwie pół roku, gdyż Mościcki rozwiązał parlament. W kolejnych wyborach parlamentarnych Walery Sławek nie dostał się do Sejmu.
Samobójstwo Walerego Sławka
W niedzielę 2 kwietnia 1939 roku, w godzinie śmierci Piłsudskiego (czyli o 20:45), przebywający w swoim mieszkaniu przy alei Szucha 16, Walery Sławek strzelił sobie w usta z pistoletu Browning, którego używał jeszcze w czasach działalności w PPS.
Walery Sławek zostawił list, lecz nie podał powodów, dlaczego targnął się na swoje życie. Napisał w nim:
„Odbieram sobie życie. Nikogo proszę nie winić. 2/IV. 1939. W. Sławek
Spaliłem papiery o charakterze prywatnym, a także wręczone mi w zaufaniu. Jeśli nie wszystkie, to proszę pokrzywdzonych o wybaczenie. Bóg Wszystkowidzący może mi wybaczy moje grzechy i ten ostatni”.
Walery Sławek nie zginął od razu. Kula ze starego pistoletu utkwiła w podniebieniu. Sławek niemal od razu trafił do szpitala i przeszedł operację. Jego stan poprawił się, ale na krótko. Były premier, Walery Sławek zmarł rano 3 kwietnia 1939 roku.
Pogrzeb odbył się 5 kwietnia 1939 roku w Warszawie. Kondukt żałobny przeszedł od kościoła garnizonowego przy ulicy Długiej na Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Rydz-Śmigły nie został dopuszczony do trumny przez współpracowników Sławka, którzy obwiniali marszałka za samobójstwo swojego towarzysza.
Wiele wskazuje, że przyczyną samobójstwa Walerego Sławka była jego porażka w rywalizacji wewnątrz obozu sanacyjnego. Sławek czuł być może, że nie spełnił oczekiwań Józefa Piłsudskiego, który wierzył, że po jego śmierci to Sławek znajdzie się u szczytów władzy w Polsce. Samobójstwo mogło być także demonstracyjnym, rozpaczliwym sprzeciwem wobec polityki Rydza-Śmigłego. Zdaniem niektórych badaczy do decyzji o targnięciu się na swoje życie przyczyniło się po prostu załamanie psychiczne po śmierci Piłsudskiego, do którego doszło odsunięcie i szykany ze strony dawnych towarzyszy i przyjaciół
Po śmierci Sławka pojawiły się także różne spekulacje, czy samobójstwo było samodzielną decyzją Sławka, czy może jednak ktoś wpłynął na byłego premiera zmuszając go niejako do tego czynu. Według niektórych badaczy Sławek miał planować zamach stanu i obalenie Rydza-Śmigłego. Marszałek miał dowiedzieć się o planach Sławka i zdecydować o aresztowaniu. Samobójstwo Sławka byłoby więc, według tej teorii, „ucieczką” od aresztowania przez ludzi Rydza-Śmigłego. Czy tak było faktycznie? Dziś coraz trudniej o weryfikację różnych faktów.
Czytaj też:
Stanisław Kopański. Po wojnie komuniści pozbawili bohatera obywatelstwaCzytaj też:
Polska Piłsudskiego!Czytaj też:
Emigracyjne polskie piekiełko