Układ w Rapallo między Niemcami a Rosją sprawił, że obydwa państwa znacząco wzmocniły się gospodarczo, a w konsekwencji, politycznie. Wzajemne porozumienie z 16 kwietnia 1922 roku było dla Berlina i Moskwy niezwykle korzystane. Żadne europejskie państwo nie zareagowało wtedy na to jawne pogwałcenie ustaleń w Wersalu z 1919 roku.
Światowy ład
Porządek światowy po pierwszej wojny światowej został ustalony podczas konferencji pokojowej w Paryżu, która odbyła się w 1919 roku. W jej trakcie nałożono na Niemcy m.in. konieczność wypłaty odszkodowań, ograniczono liczebność niemieckiej armii oraz zakazano posiadania pewnych rodzajów uzbrojenia. Niemcy więc, choć zasłużenie, jako państwo, które doprowadziło do wywołania światowego konfliktu, wyszły z wojny osłabione i nie miały duzych perspektyw na odbudowę potencjału. Nic dziwnego, że już w 1919 roku kolejni przywódcy powstałej wówczas Republiki Weimarskiej myśleli głównie o rewanżu i odzyskaniu prestiżu.
Jeśli chodzi zaś o Rosję bolszewicką (nazwa Związek Sowiecki, a dokładnie: Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich, została przyjęta w grudniu 1922 roku), to po pierwszej wojnie światowej kraj ten był izolowany. Europejskie mocarstwa nie miały pełnej wiedzy co do charakteru i stopnia trwałości nowych, komunistycznych władz. W Rosji ponadto trwała cały czas wojna domowa, więc z tego względu wielu politykom w Europie wydawało się, że bolszewicy mogą zostać jeszcze obaleni, a rządy, zamiast nich, obejmą tzw. biali generałowie.
Rapallo
W dniach 10 kwietnia-19 maja 1922 trwała konferencja gospodarcza w Genui, w której udział brali politycy z wielu państw europejskich. W czasie jej trwania, z inicjatywy bolszewików, w pobliskim Rapallo, doszło także do mniej oficjalnego spotkania przedstawicieli Niemiec i Rosji. Politykami tymi byli Gieorgij Cziczerin, komisarz spraw zagranicznych Rosji i Walther Rathenau, minister spraw zagranicznych Niemiec.
Obydwa państwa nawiązały wówczas stosunki dyplomatyczne. Umowa między krajami została spisana w językach niemieckim i rosyjskim.
Ustalono, że oba kraje zrezygnują wobec siebie ze wszystkich roszczeń i odszkodowań, przywrócą relacje dyplomatyczne i konsularne, a także, że ich armie zaczną ze sobą współpracować. Niedługo później doszło do tajnych rozmów przedstawicieli Armii Czerwonej i Reishswehry. Dla Niemiec była to nieomal dziejowa szansa, gdyż militarnie niezwykle osłabione po pierwszej wojnie światowej, otrzymały możliwość budowania armii nie na swoim terenie. Z racji, iż traktat wersalski zakazywał Niemcom posiadania przemysłu ciężkiego i wojennego, Berlin mógł tworzyć takie fabryki na terenie Rosji, gdzie były poza wszelką kontrolą.
11 sierpnia 1922 roku Niemcy i Rosja podpisały porozumienie wojskowe. Ustalono m.in., że Berlin udzieli Moskwie kredytu w wysokości 35 milionów marek, a niemieccy wojskowi będą pomagali rozwijać rosyjski przemysł (do Rosji wyjechali wówczas tak słynni dowódcy jak Walther von Brauchitsch, Hans von Seeckt czy Heinz Guderian). W zamian Armia Czerwona miała zaopatrywać Reishswehrę w broń i amunicję oraz udostępnić swoje tereny na budowę fabryk oraz poligony na potrzeby szkolenia wojsk, których posiadania zakazywał Niemcom traktat wersalski.
Umowa wojskowa została ponowiona po „połączeniu” wszystkich republik sowieckich i utworzeniu ZSRS. Ponowiono go jeszcze w 1926 roku w czasie spotkania w Berlinie, a później w latach 1931 i 1933.
Choć układ niemiecko-rosyjski został negatywnie odebrany przez państwa europejskie, nie uczyniono nic, aby uniemożliwić realizację umowy, która łamała wcześniejsze, międzynarodowe ustalenia podjęte w 1919 roku. „Traktat w Rapallo powinien był zerwać resztę łusek z oczu – porozumienie rosyjsko-niemieckie zaszło tak daleko, że jest nie tylko faktem dokonanym, wspartym na doskonałą znajomość interesów stron obu, ale co więcej faktem nie do odrobienia”. – tak o Rapallo pisał Józef Piłsudski. Polska, choć zdawała sobie sprawę, jak niebezpieczne jest to dla niej porozumienie, sama nie mogła zrobić nic, aby powstrzymać swoich wciąż groźnych sąsiadów.
Czytaj też:
Konferencja w Locarno. Polska już 1925 roku miała powody do niepokojuCzytaj też:
Traktat ryski. Przegrany układ po wygranej wojnieCzytaj też:
Roman Dmowski. Jak bez niego wyglądałaby dziś Polska?