Organizacja Narodów Zjednoczonych, w skrócie ONZ (ang. United Nations; UN), to organizacja międzynarodowa, która zrzesza 193 państwa z całego świata. ONZ jest spadkobiercą Ligi Narodów. Jakie ma struktury, czym jest Zgromadzenie Ogólne, a czym Rada Bezpieczeństwa?
Liga Narodów – geneza ONZ
Idea powstania organizacji zrzeszające większość, a nawet wszystkie państwa świata, powstała tuż po zakończeniu I wojny światowej. 1922 roku z inicjatywy prezydenta USA Woodrowa Wilsona utworzono Ligę Narodów. Miała być to odpowiedź na ogromny rozlew krwi towarzyszący Wielkiej Wojnie. Kolejny taki konflikt miał się już nie zdarzyć, a gwarantem miała być właśnie Liga Narodów – forum współpracy pomiędzy wszystkimi państwami świata.
Jak wiadomo Liga Narodów nie sprawdziła się. Pomimo prób prowadzenia (przez część mocarstw) polityki dążącej do rozbrojenia, Niemcy nie zamierzały poddawać się dyktatowi państw Ententy. Kolejne lata tylko obnażały słabość Ligi Narodów. Coraz bardziej agresywna polityka Niemiec i coraz większe ich żądania były wyraźnym sygnałem, że kraj rządzony (od 1933 roku) przez Adolfa Hitlera, będzie dążył do wywołania kolejnego światowego konfliktu. Mocarstwa zachodnie zdawały się jednak tego nie zauważać, starając się „ułaskawić” Niemców spełniając ich kolejne żądania.
Niespokojnie było także na Dalekim Wschodzie. Tam, już od połowy lat 30., Japonia prowadziła niezwykle ostrą i roszczeniową politykę wobec państw ościennych – szczególnie wobec Chin. W 1937 roku Japończycy po raz kolejny zaatakowali Chiny. Dla Azjatów to właśnie rok 1937 jest początkiem II wojny światowej. W tamtym rejonie świata działania wojenne trwały bowiem nieprzerwanie od 1937 do 1945 roku (niedługo później wybuchły także inne konflikty, m.in. wojna domowa w Chinach, wojna koreańska). Liga Narodów była bezradna.
We wrześniu 1939 roku Niemcy zaatakowali Polskę. To właśnie tę datę uznaje się oficjalnie za początek II wojny. Liga Narodów, de facto, już nie funkcjonowała. Największe państwa świata nie porzuciły jednak nadziei, że pokój uda się jeszcze wypracować poprzez wzajemną współpracę. Choć Liga Narodów formalnie istniała nadal, to już w 1941 roku zaczęto mówić o powołaniu nowej organizacji, która będzie działać sprawniej i pozwoli uniknąć tak wielkich konfliktów w przyszłości.
Powstanie ONZ
Pierwszym krokiem ku powstaniu nowej organizacji było podpisanie Karty Atlantyckiej, co miało miejsce 14 sierpnia 1941 roku. Pół roku później, 1 stycznia 1942 roku podpisano natomiast Deklarację Narodów Zjednoczonych. Jednym z 26 sygnatariuszy Deklaracji była Polska.
Pomysłodawcami utworzenia organizacji byli prezydent USA Franklin D. Roosevelt oraz premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill. To właśnie Churchill uważany jest za twórcę nazwy „Organizacja Narodów Zjednoczonych”. W kolejnych miesiącach pomiędzy aliantami oraz Rosją trwały dyskusje na temat zakresu działania oraz sposobu działania nowej organizacji.
Pierwsza konferencja ONZ została zwołana zanim jeszcze II wojna światowa się zakończyła, a także zanim jeszcze organizacja formalnie zaczęła istnieć. Spotkanie miało miejsce 25 kwietnia 1945 roku w San Francisco. Przedstawiciel Rządu RP na uchodźstwie nie został zaproszony do stołu obrad. Polska była wówczas formalnie „reprezentowana” przez ZSRS.
Dwa miesiące później, 26 czerwca 1945 roku, uczestnicy konferencji podpisali Kartę Narodów Zjednoczonych. Swojego podpisu nie złożył jedynie przedstawiciel Polski, który uczynił to dopiero 16 października 1945 roku, po utworzeniu przez Sowietów marionetkowego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.
Organizacja Narodów Zjednoczonych została utworzona formalnie 24 października 1945 roku, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, Związek Sowiecki, Wielka Brytania i USA), a także większość pozostałych państw członkowskich. Pierwsza sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ rozpoczęła się 10 stycznia 1946 roku w Londynie. Wzięli w niej udział przedstawiciele 51 państw. Liga Narodów rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946 roku, przekazując pełnienie swojej misji nowej organizacji.
ONZ – siedziba, struktury, funkcjonowanie, cele
ONZ stawia sobie za cel:
„Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując w tym celu skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia wszelkich aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić lub załatwiać pokojowymi sposobami, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, spory albo sytuacje międzynarodowe, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju.
Rozwijać pomiędzy narodami przyjazne stosunki oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów oraz stosować inne odpowiednie środki dla umocnienia powszechnego pokoju.
Rozwiązywać w drodze współpracy międzynarodowej problemy międzynarodowe o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać prawa człowieka i zachęcać do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania.
Stanowić ośrodek uzgadniania działalności narodów, zmierzającej do osiągnięcia tych wspólnych celów”. (www.unic.un.org.pl)
Siedziba ONZ znajduje się w Nowym Jorku. Budynek siedziby głównej znajduje się na terenach podarowanych przez Johna Rockefellera Jr. Otwarto go 9 stycznia 1951 roku. Część instytucji ONZ działa także w innych miastach świata, np. w Genewie i Hadze.
Z ONZ można wystąpić w wyniku jednostronnej deklaracji. Taka sytuacja miała miejsce tylko raz – w roku 1965 roku z organizacji wystąpiła Indonezja, lecz powróciła do ONZ rok później.
Zgromadzenie Ogólne, na wniosek Rady Bezpieczeństwa może także usunąć dany kraj z ONZ. Stało się tak w 1992 roku z Jugosławią. Część państw (blok wschodni oraz państwa afrykańskie) próbowały także nakłonić Radę Bezpieczeństwa do poparcia wniosku o usunięcie z ONZ RPA za stosowanie przez nią rasistowskiej polityki apartheidu. RPA jednak nie została wykluczona.
Obecnie do ONZ należą 193 państwa. Status państwa-obserwatora mają Watykan oraz Palestyna.
W historii ONZ pewien wyjątek stanowił status organizacji niepodległościowej SWAPO działającej w Namibii (Namibia miała nieuregulowany status miedzynarodowy i znajdowała się pod faktyczną okupacją RPA). W roku 1976 SWAPO otrzymała status stałego obserwatora przy Zgromadzeniu Ogólnym ONZ i została uznana za „jedynego wyraziciela woli ludności Namibii”. Oznaczało to, de facto, że to właśnie SWAPO (a nie RPA) ma prawo decydować o losach Namibii, choć formalnie Namibia nie była państwem niepodległym – na to musiała czekać jeszcze blisko 14 lat.
Najważniejsze organy ONZ to:
- Zgromadzenie Ogólne, które składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich.
- Rada Bezpieczeństwa, która składa się z 5 stałych członków (Rosja, Chiny, USA, Wielka Brytania, Francja) oraz 10 członków niestałych wybieranych na 2 lata. Rada odpowiada za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie.
- Rada Gospodarcza i Społeczna, która zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych.
- Rada Powiernicza, która powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców.
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, który powołany został w celu rozstrzygania sporów między państwami. Składa się on z 15 sędziów.
- Sekretariat to organ wykonawczy pod przewodnictwem sekretarza generalnego. W jego skład wchodzi sekretarz generalny ONZ, 12 podsekretarzy, biura i departamenty.
- Rada Praw Człowieka, która działa od 2006 roku (zastąpiła Komisję Praw Człowieka ONZ). Jej celem jest „promowanie poszanowania praw człowieka oraz podstawowych wolności”
Z ONZ powiązane są także tzw. organizacje wyspecjalizowane, m.in. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Światowa Organizacja Handlu (WTO).
ONZ ma także prawo formować wojskowe siły pokojowe, których zadaniem jest utrzymanie pokoju i/lub zapobieganie konfliktom. ONZ wysyłała siły pokojowe m.in. do Korei, Kongo, Palestyny, Kuwejtu, Somalii, Kambodży, Namibii, Jugosławii i Rwandy. Za największą porażkę sił ONZ uznawana jest interwencja w Rwandzie, kiedy żołnierze sił pokojowych nie zrobili nic, aby zapobiec trwającemu na miejscu ludobójstwu.
Obecnie istnienie ONZ (a przynajmniej istnienie w obecnej formie) jest coraz częściej podważane. Podobnie, jak wiele innych instytucji międzynarodowych, ONZ zostało opanowane przez lewicową, marksistowską agendę, czego wyrazem jest istnienie takich podmiotów przy ONZ jak Organizacja Narodów Zjednoczonych na rzecz Równości Płci i Wzmocnienia Kobiet (ang. United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women), a także uznanie za obowiązujące w strukturach ONZ zasad tzw. gender mainstreaming. Ideologia gender obecna jest także w zaleceniach wystosowywanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
Czytaj też:
Chrześcijanie najbardziej prześladowaną grupą na świecie. Czas powstrzymać to ludobójstwo