Katastrofa tunguska – ta nazwa przyjęła się na określenie wydarzenia, które miało miejsce 30 czerwca 1908 roku w tajdze, na terenie Syberii, na północ od jeziora Bajkał, nad rzeką Podkamienna Tunguzka. Od ponad 100 lat naukowcy z całego świata próbują zrozumieć, co takiego wówczas się wydarzyło. Choć teorii na temat katastrofy tunguskiej jest wiele, to nadal nie wiemy, co było przyczyną kataklizmu. Na szczęście żaden człowiek prawdopodobnie wówczas nie ucierpiał, gdyż do zdarzenia doszło na odludnych terenach.
Eksplozja i powalone drzewa
30 czerwca 1908 roku miała miejsce potężna eksplozja, którą słyszano w promieniu 1000 kilometrów. W miejscu katastrofy drzewa zostały wypalone, a te rosnące dalej – w promieniu aż do 40 kilometrów – wszystkie powalone. Wstrząs ze środkowej Syberii zarejestrowały sejsmografy na całej Ziemi. Magnetometry w Rosji wskazały wówczas nawet, że biegun północy leży w okolicy Bajkału, na niezamieszkanych syberyjskich terenach.
Jedynymi, i to pośrednimi świadkami zdarzenia, byli Ewenkowie, lud zamieszkujący południowo-środkową Syberię. Jedna z wiosek zlokalizowana była około 100 kilometrów od miejsca, gdzie miała miejsce katastrofa, jednak jej skutki i tak Ewenków dotknęły. W chwili eksplozji ludzie doznali poparzeń, a niektórzy stracili na kilka dni wzrok. Po chwili do wioski Ewenków dotarła fala uderzeniowa, która poprzewracała ludzi i zniszczyła domy.
W ciągu ostatnich 100 lat pojawiło się wiele hipotez dotyczących katastrofy tunguskiej. Do dziś nie wiadomo jednak z całą pewnością, co faktycznie się wówczas wydarzyło. Najczęściej powtarzaną teorią jest ta mówiąca o zderzeniu ciała niebieskiego (asteroidy?) lub kilku ciał niebieskich z Ziemią lub ich wybuchu kilka kilometrów nad powierzchnią Ziemi. O tym, że obiektów mogło być więcej niż jeden, świadczy fakt istnienia trzech wywałów drzew na terenie katastrofy.
Pierwsza ekspedycja naukowa pracowała na miejscu katastrofy tunguskiej dopiero w 1927 roku, a więc 19 lat po wybuchu. Badania prowadził Leonid Kulik z Rosyjskiej Akademii Nauk, który chciał dowieść, że przyczyną zdarzenia było uderzenie meteorytu. Na miejscu misja odnalazła dziwne, zdeformowane drzewa, które wyrosły już po katastrofie z 1908 roku. Znaleziono także wiele malutkich szklanych kulek przypominających tektyty. Swojej tezy Kulik nie udowodnił, jednak dzięki materiałom, jakie jego ekipa pozyskała, inni badacze także zainteresowali się tajemniczym zdarzeniem.
Katastrofa tunguska - teorie
Czechosłowacki astronom, Ľubor Kresák wyraził wówczas opinię, że za katastrofę odpowiadał meteoroid, którym był oderwany fragment Komety Enckego. Inni badacze byli zdania, że w pobliżu Podkamiennej Tunguzki spadła raczej asteroida lub meteoroid, który jednak nie dotarł do Ziemi i eksplodował w pewnej odległości nad nią. Za ostatnią tezą przemawiał brak krateru.
Kolejne duże badania miały miejsce w latach 1973-1979. Po przeprowadzeniu analiz torfu z miejsca katastrofy, naukowcy wysunęli tezę, że za katastrofę tunguską odpowiedzialny jest meteoroid, niewielka asteroida lub kometa. W próbkach torfu wyszczególniono przynajmniej siedem substancji kosmicznych.
Dalsze teorie dotyczące katastrofy tunguskiej mówiły m.in. o zderzeniu Ziemi z meteorytem wielkości wieżowca. W wyniku tego zderzenia powstać miał grzyb rozżarzonej pary wodnej, który „ugotował” obszar wokół miejsca katastrofy. Stopiony popiół i piasek miały zaś zamienić się w tektyty – szklane kuleczki.
Najbardziej prawdopodobne wydają się dwie tezy. Katastrofę tunguską mógł spowodować wybuch kamiennej planetoidy (meteoryt diamentonośny), który eksplodował około 5-10 kilometrów nad Ziemią. Energia, jaką wytworzyła eksplozja, zapaliła drzewa w promieniu wielu kilometrów, jednak fala uderzeniowa, która nastąpiła chwilę później, pożar ugasiła. Wybuch nad rzeką Podkamienna Tunguzka mógł mieć siłę 1000 razy większą, niż bomba atomowa zrzucona na Hiroszimę.
Druga teoria mówi zaś, że nad środkową Syberią eksplodowała kometa, która wchodząc w atmosferę, gwałtownie się rozgrzała i wyparowała podczas wybuchu, dzięki czemu nie uderzyła w powierzchnię Ziemi. Siła eksplozji mogła być jednak tak wielka, że powaliła miliony drzew.
Czy przyczyna katastrofy tunguskiej zostanie kiedykolwiek wyjaśniona?
Czytaj też:
Kolej Transsyberyjska. Duma Rosji, atrakcja czy symbol zniewolenia?Czytaj też:
Rysunki z Nazca. Kolejne, sensacyjne odkryciaCzytaj też:
Pismo linearne A i pismo linearne B. Tajemnicze pismo sprzed tysięcy lat