W południowej Bośni przy szosie prowadzącej z Tomislavgradu do Chorwacji, przy przysiółku Studena Vrila znajduje się dość okazała tablica pamiątkowa z krzyżem. Poświecono ją Ludvigowi Lutko Pavlovičovi, jednemu z pierwszych Chorwatów poległych w 1991 r. w walce z oddziałami Jugosłowiańskiej Armii Ludowej w czasie wojny w Bośni i Hercegowinie. Pavlovič był również jedynym ocalałym z Operacji „Feniks”, która miała miejsce w 1972 r. Był to rajd 19 chorwackich emigrantów, którzy zamierzali doprowadzić do wybuchu powstania i wyzwolić Chorwację z „belgradzkich kajdanów”. Cele operacji, jej zaplanowanie i przebieg były tak kuriozalne, że dziś badacze zadają sobie pytanie, czy nie była to aby prowokacja jugosłowiańskiej bezpieki, znanej szeroko pod skrótowcem UDBA, mająca na celu rozprawienie się z radykalną emigracją. Takiego zdania są m.in. historyk Dragutin Pavlicevič i jeden z bardziej znanych chorwackich publicystów, nieżyjący już Denis Kulijiš.
Po 1945 r. przeciętny Chorwat manifestował swoją tożsamość narodową pokojowo. Uważał, że jego zasoby wysysane są przez biedniejszy interior, irytowało go to, że Serbowie stanowią 12 proc. populacji republiki, ale obsadzają ponad 60 proc. stanowisk w lokalnej milicji i 40 proc. stołków w partii, nie mówiąc już o jugosłowiańskiej generalicji. Chorwacka Wiosna, czyli ciąg manifestacji, wieców, strajków studenckich i serii publikacji, zakończyła się w 1971 r. bezkrwawą w większości czystką na szczytach chorwackiej partii komunistycznej, masowymi zwolnieniami, więzieniem dla niepokornych dyrektorów fabryk czy intelektualistów. Za broń w Zagrzebiu czy Splicie nikt nie zamierzał jednak wtedy chwytać.
Śladem ustaszy
Inaczej było na emigracji. Jednym z bardziej radykalnych stowarzyszeń nawiązujących do niesławnej spuścizny Ante Paveliča było Chorwackie Bractwo Rewolucyjne (HRB) założone w 1961 r. Ustaszowska ideologia była wstrętna krajom Europy zachodniej, toteż kwatera główna organizacji mieściła się w mniej uświadomionym Sydney. Działacze liczącego raptem 300 członków HRB posługiwali się w konspiracji numerami i działali w systemie trójek. Niepodległość Chorwacji zamierzali wywalczyć terrorem. Zamachy na jugosłowiańskich dyplomatów, infrastrukturę, obiekty cywilne miały sprowokować Belgrad do gwałtownej i nieprzemyślanej reakcji wobec Chorwatów i w dalszej kolejności wywołać bezlitosną wojnę partyzancką.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Do Rzeczy.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.