Sprawa Rosenbergów to jedna z najsłynniejszych i najgłośniejszych afer, jaką żyli Amerykanie w latach 50. XX wieku. Czy Rosenbergowie byli komunistami, czy działali na szkodę Stanów Zjednoczonych? Czy ich śmierć była konieczna?
Julius Rosenberg
Julius Rosenberg urodził się 12 maja 1918 roku. Był synem rosyjskich imigrantów. Polityką zainteresował się już w młodym wieku. W 1934 roku zaczął uczęszczać do City College, gdzie studiował elektrotechnikę. Tam poznał Mortona Sobella, który zwerbował go wkrótce do współpracy ze Związkiem Sowieckim. Choć Rosenberg zastanawiał się jeszcze do niedawna nad tym, aby zostać rabinem, ostatecznie wybrał politykę. Wstąpił do Ligi Młodych Komunistów.
W 1939 roku Rosenberg poślubił Ethel Greenglass. Para podzielała zainteresowanie komunizmem. Podczas II wojny światowej Rosenberg zaczął pracować dla Korpusu Sygnałowego USA. Został zwolniony w 1945 roku po wykryciu jego dawnej przynależności do partii komunistycznej.
W czasie II wojny światowej Rosenberg – pracujący już dla ZSRS – przekonał swojego szwagra, Davida Greenglassa do wspólnego działania ma rzecz Moskwy. Greenglass pracował dla amerykańskiej armii. Co dla Rosenberga było najważniejsze - Grennglass stacjonował w Los Alamos (Nowy Meksyk), gdzie trwały badania w ramach projektu Manhattan mającego na celu stworzenie bomby atomowej.
Dzięki Greenglassowi Rosenberg zdobył informacje, w jaki sposób wykonać kilka ważnych elementów związanych z budową bomby. Przekazał te dane swojemu sowieckiemu łącznikowi Aleksandrowi Feklisowowi pod koniec 1944 roku.
Ethel Rosenberg
Ethel Rosenberg, z domu Greenglass urodziła się 28 września 1915 roku. Jej ojciec był pochodzącym z Rosji imigrantem. Dorastała w Nowym Jorku na Lower East Side. W dzieciństwie interesowała się aktorstwem. Po ukończeniu szkoły w 1931 roku Ethel zaczęła pracować w firmie National New York Packing and Shipping Company. Tam zaangażowała się w prace związku robotniczego i została zwolennikiem partii komunistycznej. W 1939 roku wyszła za Juliusa Rosenberga, z którym miała dwóch synów: Michaela i Roberta. Poznała go na jednej z imprez związku robotniczego.
Na tropie
Po tym, kiedy Sowieci zdetonowali swoją pierwszą bombę atomową w 1949 roku, amerykańskie służby rozpoczęły szeroko zakrojone poszukiwania, aby dowiedzieć się, kto dostarczył Moskwie wiedzę potrzebną do wyprodukowania takiej broni.
Służba wywiadowcza armii amerykańskiej złamała kody używane przez Sowietów do wysyłania wiadomości już w połowie lat 40. XX wieku. W końcu niektóre z tych wiadomości ujawniły, że Julius Rosenberg, występujący pod kryptonimem „Liberał”, był związany z ZSRS.
Jednak to nie Julius „wpadł” jako pierwszy. Amerykanie aresztowali najpierw Davida Greenglassa, brata Ethel. Chcąc ratować swoje życie, Greenglass zaczął donosić na Rosenbergów, a o współpracę z Kremlem oskarżać tylko ich. Julius Rosenberg został aresztowany 17 lipca 1950 roku, a jego żona trafiła do aresztu kilka tygodni później.
Rosenbergowie zostali postawieni przed sądem w marcu następnego roku. Oboje twierdzili, że są niewinni. Jednak nastroje utrzymujące się wówczas w Stanach Zjednoczonych, które były zaangażowane w wojnę koreańską, były wybitnie antykomunistyczne. Sowieccy szpiedzy nie mogli liczyć na jakąkolwiek pobłażliwość – tym bardziej, że sami nie okazywali żadnej skruchy.
Julius i Ethel Rosenbergowie byli oskarżeni o zawiązanie spisku i szpiegostwo na rzecz Związku Sowieckiego. Na początku kwietnia 1951 roku małżonkowie zostali skazana na śmierć. Seria odwołań opóźniła wykonanie wyroku o ponad dwa lata. Zwolennicy Rosenbergów prosili o ich ułaskawienie, lecz zarówno prezydent Harry Truman, jak kolejny przywódca USA Dwight Eisenhower odmówili skorzystania z prawa łaski.
W nocy 19 czerwca 1953 roku Julius Rosenberg został stracony w więzieniu Sing Sing w Ossining w stanie Nowy Jork. Kilka minut później na tym samym krześle elektrycznym zginęła jego żona.
Przez kolejne dekady wiele osób w Stanach Zjednoczonych utrzymywało, że Rosenbergowie byli niewinni. Dopiero w połowie lat 90. ujawniono dokumenty, które jednoznacznie potwierdziły, że małżeństwo Rosenberg utrzymywało kontakty z Sowietami. Niedługo później sowiecki szpieg, Aleksander Feklisow, potwierdził, że współpracował z Juliusem Rosenbergiem w latach czterdziestych. Natomiast w 2008 roku przyjaciel Rosenberga z college'u, Morton Sobell, który wciągnął go do współpracy z Moskwą, publicznie przyznał, że był sowieckim szpiegiem.
Czytaj też:
Związek Sowiecki. Od zera do supermocarstwa. I z powrotemCzytaj też:
Imperium zła. Doktryna Reagana wciąż aktualna?Czytaj też:
Zabić prezydenta. Zamach na Ronalda Reagana. Kto chciał jego śmierci?