Charakterystyczny kształt Śnieżki widoczny jest z daleka. Najwyższy szczyt Karkonoszy, a zarazem najwyższy szczyt Czech, ma 1603 metrów n.p.m. Na jego szczycie stoi charakterystyczny budynek i bynajmniej nie jest to schronisko. Prowadzone są tu obserwacje meteorologiczne. Miejsce to funkcjonuje od 125 lat.
Długie tradycje
Pierwsze obserwacje meteorologiczne na Śnieżce przeprowadzono w roku 1824 roku, a więc ponad 200 lat temu. Początkowo badania prowadzono w zabytkowej dzisiaj kaplicy św. Wawrzyńca, która pełniła wówczas także rolę schroniska.
„W roku 1897 ukończony został projekt budowy pierwszego obserwatorium na Śnieżce, wzniesionego z inicjatywy kierownika Instytutu Meteorologicznego w Berlinie. Pomiary atmosferyczne rozpoczęto 1 lipca 1900 roku, jednak brak odpowiedniej drogi dojazdowej oznaczał dla badaczy konieczność ręcznego transportu notatek. Z tych względów, a także najwyższej klasy sprzęt pomiarowy, obiekt badawczy w obrębie najwyższego szczytu Karkonoszy stanowił jedną z najdroższych inwestycji w Europie. Prowadzono w nim również obserwacje wyjątkowych zjawisk, takich jak ognie Św. Elma oraz szadź”. (cyt. za: www.sniezka.karpacz.pl/historia_obserwacji)
Pod koniec XIX wieku zdecydowano o budowie oddzielnego budynku na potrzeby monitorowania pogody, który uroczyście otwarto 5 lipca 1900 roku. Obserwatorium otrzymało rangę I klasy. Była to trzykondygnacyjna wieża o wysokości 16 metrów z dwoma tarasami na dachu. Po drugiej wojnie światowej, którą budynek przetrwał szczęśliwie przez szwanku, obserwacje zaczęli prowadzić tam Polacy.
Trudne warunki na szczycie (średnia temperatura w ciągu roku wynosi niewiele ponad 0 stopni Celsjusza, wieją także huraganowe wiatry) sprawiły, że budynek raz po raz wymagał remontu. W latach 50. XX wieku zdecydowano o budowie nowego gmachu. Stary miał zostać rozebrany i przeniesiony w inne miejsce, gdzie miał służyć jako muzeum – do tego jednak ostatecznie niestety nie doszło.
Nowy budynek, czyli charakterystyczne spodki, które znamy dzisiaj, powstał w latach 1966-1974. Jego twórcami byli architekci: prof. Witold Lipiński i Waldemar Wawrzyniak z Politechniki Wrocławskiej. Ich futurystyczny projekt nie wszystkim, zwłaszcza miłośnikom górskich wędrówek, przypadł do gustu (zarzucano mu zupełny brak związku z architekturą górską), lecz znalazł uznanie w środowisku. Polscy inżynierowie za projekt obserwatorium otrzymali wyróżnienie na Światowej Wystawie Architektury w Meksyku.
Niezwykły kształt budowli tłumaczył Witold Lipiński: „W latach pięćdziesiątych wiele mówiło się o niezidentyfikowanych pojazdach latających, a mnie zawsze fascynowały linie krzywe i kuliste przestrzenie. Postanowiłem, że obserwatorium PIHM na Śnieżce będzie miało kształt talerzy”. Mówił także: „Zasugerowały mnie charakterystyczne dla Karkonoszy grupy skalne uformowane erozją. Ze spiętrzeń eliptycznych głazów zapożyczyłem przyszły kształt obiektu”. 4 października 1985 roku, Obserwatorium Wysokogórskiemu na Śnieżce nadano imię, byłego, zmarłego już kierownika, Tadeusza Hołdysa.
W 2009 roku nastąpiło poważne uszkodzenie konstrukcji budynku. Przebywającym w środku pracownikom nic się nie stało i, choć z trudnościami, kontynuowali prace obserwacyjne; gmach wymagał poważnej renowacji.
Na początku 2021 roku IMiGW przekazało informację o wzmożonych, w ostatnim czasie, próbach wtargnięcia na teren obserwatorium. 21 stycznia 2021 roku miała również miejsce próba włamania do znajdującej się obok kaplicy św. Wawrzyńca (sprawca próbował rozrąbać drzwi siekierą).
Od 2015 roku w budynku obserwatorium nie działa restauracja, która istniała w tym miejscu od lat. To ma się zmienić w najbliższym czasie. Od kilku lat zapowiadany jest remont budynku, m.in. wymiana poszycia dachowego oraz ponowne otwarcie restauracji. Remont ma się zacząć w 2025 roku.
*
„Kapliczka św. Wawrzyńca to pierwszy w historii obiekt na Śnieżce, pełniący funkcje restauracyjno-noclegowe. Pierwszym wynajmującym był handlarz skór Karol Siebenhaar, który rozpoczął przyjmowanie turystów. W roku 1850, jego kontynuator Friedrich Sommer wzniósł schronisko z prawdziwego zdarzenia, które jednak spłonęło w pożarze. W jego miejsce powstały dwa kolejne obiekty, które były odpowiedzią na zwiększoną popularność górskich szlaków turystycznych. Po wojnie zbudowany został wyciąg na Śnieżkę po stronie czeskiej, jednak po stronie polskiej schronisko zostało rozebrane z uwagi na zagrażający stan techniczny i konieczność budowy Obserwatorium”. (cyt. za: www.sniezka.karpacz.pl/restauracja_na_sniezce)
Czytaj też:
Od Helu do Okopów św. TrójcyCzytaj też:
Will Peuckert. Zapomniany znawca mroków niemieckiej duszyCzytaj też:
"Największa perła renesansu na północ od Alp". Te detale cały czas zachwycają