Atahualpa zwany w języki keczua Ataw Wallpa (Szczęśliwy Ptak) urodził się około 1502 roku. Do historii przeszedł jako władca, za którego panowania imperium Inków dostało się pod hiszpańskie panowanie.

Dojście do władzy

Atahualpa doszedł do władzy w 1532 roku, kiedy po pięciu latach walk pokonał swojego przyrodniego brata, Huascara w bitwie pod Cuzco. Nie zdołał zbytnio umocnić się u władzy. Tego samego roku w państwie Inków pojawili się Hiszpanie, którym przewodził Francisco Pizarro.

Francisco Pizarro był nieślubnym synem hiszpańskiego szlachcica i chłopki. Urodził się pomiędzy 1471 a 1478 rokiem. W młodości pracował jako świniopas. W 1502 roku został żołnierzem i udał się do Hispanioli z nowym hiszpańskim gubernatorem kolonii Nowego Świata. Pizarro służył pod hiszpańskim konkwistadorem Alonso de Ojeda podczas wyprawy do Kolumbii w 1510 roku i pracował na statku Vasco Nuneza de Balboa, gdy ten odkrył Pacyfik w 1513 roku. Słysząc legendy o wielkim bogactwie cywilizacji indyjskiej (jak ją wówczas nazywano) w Ameryce Południowej, popłynął w dół zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej z Panamy. Pierwsza wyprawa dotarła do Ekwadoru, lecz druga popłynęła dalej, do dzisiejszego Peru. Tam miejscowa ludność zdołała im przekazać, że gdzieś dalej rozciąga się wielkie państwo, którym, jak się później okazało, było imperium Inków. Hiszpanie nazwali wówczas nową ziemię „Peru”. Pizarro zaplanował ekspedycję, która miała podbić potężne, jak sądzono, państwo w Andach. Cesarz Karol V wyraził niedługo później zgodę na tę ekspedycję.

15 listopada 1532 Pizarro dotarł do miasta Inków o nazwie Cajamarca, gdzie władca Atahualpa korzystał z gorących źródeł. Pizarro zaprosił Atahualpę na ucztę wydaną na jego cześć, na co inkaski cesarz się zgodził.

Podstęp Hiszpanów

Mając do dyspozycji armię liczącą 30-40 tysięcy ludzi, Atahualpa nie sądził, że stojący przed nim mężczyzna stanowić może zagrożenie. Tym bardziej, że wraz z Pizarro do Cajamarca dotarło zaledwie 180 ludzi, a Atahualpa dysponował siłą niepomiernie większą. Jednak Pizarro od dawna miał zaplanowaną zasadzkę.

16 listopada Atahualpa przybył na miejsce spotkania w eskorcie kilku tysięcy ludzi, w większości nieuzbrojonych. Pizarro wysłał wówczas księdza, aby ten nakłonił Atahualpę do przyjęcia chrześcijaństwa i uznania cesarza Karola V za swojego władcę. Inkaski wódz odmówił, rzucając podaną mu Biblię na ziemię. Pizarro natychmiast gniewnie zareagował na tę zniewagę zarządzając atak. Hiszpańscy żołnierze rozstawieni wcześniej w miasteczku z rozkazu Pizarro, dysponowali artylerią i muszkietami. Inkowie nie mieli żadnych szans, choć było ich znacznie więcej. Tysiące z nich zginęło, a Atahualpa został schwytany.

Atahualpa zaproponował, że wykupi się z więzienia. Zaoferował Hiszpanom tyle złota, ile zmieści się w jednej sali, a także tyle srebra, ile zmieści się dwóch pomieszczeniach – łącznie, jak się szacuje, około 24 tony kruszcu. Pizarro zgodził się, a Atahualpa polecił swoim ludziom dostarczyć Hiszpanom umówiony okup. Inkowie dotrzymali słowa – złoto i srebro trafiło do Hiszpanów, lecz ci nie mieli zamiaru uwalniać Atahualpy. Pizarro zdecydował postawić wodza Inków przed sądem pod zarzutem poligamii, kazirodztwa i zabójstwa młodszego brata. Hiszpański sąd, zwołany na miejscu, po długim procesie, skazał Atahualpę na śmierć.

Śmierć Atahualpy

29 sierpnia 1533 roku (niektóre źródła podają datę 26 lipca) cesarz Atahualpa został przywiązany do pala. Zaproponowano mu dwa sposoby, w jaki może zginąć: poprzez spalenie na stosie lub uduszenie garotą, jeśli nawróci się na chrześcijaństwo. Atahualpa zgodził się przyjąć chrzest, jednak nie zrobił tego z powodu nagłego przypływu religijnych uczuć – Inkowie wierzyli bowiem, że spalenie ciała eliminuje możliwość życia pozagrobowego. Atahualpa został zatem ochrzczony, przybierając imię Francisco. Jeszcze tego samego dnia został zabity poprzez uduszenie garotą.

Po pozbyciu się cesarza Inków, Pizarro pomaszerował na Cuzco, stolicę imperium. Miasto poddało się bez walki w listopadzie 1533 roku. Pizarro ustanowił się gubernatorem na terytorium Inków i koronował na cesarza posłusznego mu inkaskiego władcę Tupaca Huallpę. Dwa lata później, na wybrzeżu, Pizarro założył miasto Lima (dziś to stolica Peru), aby ułatwić komunikację z Panamą.

Francisco Pizarro został zamordowany w roku 1541 przez ludzi innego konkwistadora, Diego Almagro, który rywalizował z Pizarro o wpływy w państwie Inków. Walki o władzę w dzisiejszym Peru pomiędzy kolejnymi konkwistadorami trwały przez 20 lat.

Czytaj też:
Waleczni, szlachetni, mściwi. Siedmiu najbardziej znanych indiańskich wodzówCzytaj też:
Podpalenie Białego Domu. Wojna brytyjsko-amerykańska. Druga wojna o niepodległość