Mur na pustyni Gobi przez dekady był jednym z najmniej poznanych obiektów średniowiecznej infrastruktury w Azji Centralnej i Wschodniej. Dopiero niedawne badania międzynarodowego zespołu naukowców z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, Uniwersytetu Narodowego Mongolii i Uniwersytetu Yale rzuciły nowe światło na jego pochodzenie, funkcję i znaczenie geopolityczne.
Imperium na piaskach
Naukowcy ustalili, że główna faza budowy Muru Gobi przypada na XI-XIII wiek naszej ery, czyli okres panowania dynastii Xixia (Zachodnie Xia), założonej przez lud Tangutów. To właśnie ta efemeryczna, lecz potężna formacja polityczna, rozciągająca się na obszarze dzisiejszych zachodnich Chin i południowej Mongolii, zainicjowała budowę muru. Miał on pozwolić kontrolować granice, przepływ zasobów i szlaki handlowe.
Wbrew powszechnemu przekonaniu, mur na pustyni Gobi nie pełnił tylko funkcji obronnej przeciwko najeźdźcom. Zgodnie z ustaleniami badaczy, pełnił znacznie bardziej złożoną rolę. Jak wskazuje prof. Gideon Shelach-Lavi, był to „żywy system”, służący kontroli ruchu ludności, egzekwowaniu polityki handlowej i wzmacnianiu autorytetu państwowego w ekstremalnie trudnych warunkach środowiskowych.
Rozmieszczenie muru uwzględniało naturalne ukształtowanie terenu oraz dostępność zasobów – drewna i wody – niezbędnych do funkcjonowania stacjonujących tam garnizonów. Forteczne punkty i wieże strażnicze lokalizowano w miejscach o strategicznym znaczeniu: przełęczach górskich i wzniesieniach.
Dalekie ambicje
Mur wzniesiono z materiałów dostępnych na miejscu: ubitej ziemi, kamieni i drewna. Pomimo trudnych warunków, konstrukcja była niezwykle trwała – część jej segmentów, w tym te z czarnego kamienia w rejonie szczytu Kherem Öndör, przetrwały do dziś.
Ostatnie wykopaliska odsłoniły warstwy ceramiki, monet, kości zwierzęcych i fragmentów struktur, świadczących o trwającej niemal dwa tysiące lat obecności ludzi w tym miejscu – od II wieku p.n.e. po XIX wiek. Dane z datowania radiowęglowego i analiza numizmatyczna potwierdzają jednak, że największa aktywność przypada na okres dominacji dynastii Xixia.
Mur Gobi był elementem szerszej sieci obejmującej wieże strażnicze, fosy, posterunki i umocnienia. Tworzył nie tyle linię graniczną, ale był czymś w rodzaju „dynamicznej” strefy kontroli (np. z pobliskich garnizonów wyruszały wypady zbrojne).
Badania muru na pustyni Gobi dają nowe spojrzenie na dawną infrastrukturę w Azji Centralnej i Wschodniej. Przesuwają akcent z militarnej funkcji murów na ich znaczenie administracyjne i gospodarcze. To nie tylko monumentalna budowla, lecz świadectwo na dobrze zorganizowanie państwa w czasach Xixia.
Czytaj też:
Sudan: Fascynujące odkrycia polskich archeologówCzytaj też:
Irak: fascynujące odkrycie z czasów asyryjskiego imperiumCzytaj też:
Miejsce po wymarłej cywilizacji? Mnożą się kontrowersyjne teorie