Książka "The Past Societies" ("Przeszłe społeczeństwa") składa się z pięciu tomów. Każdy kolejny opisuje pradzieje Polski począwszy od paleolitu, okresu, w którym po raz pierwszy na obecnych ziemiach Polski pojawili się ludzie. Serię zamyka tom piąty poświęcony wczesnemu średniowieczu (do 1000 r.). Podsumowuje on pięćset lat, w trakcie których społeczności wczesnosłowiańskie przeszły od rozproszonych grup rolniczych do scentralizowanego państwa wczesnopiastowskiego.
"Teksty mają charakter nie sztywnego wykładu akademickiego, tylko raczej esejów, żeby dały się dobrze czytać" - mówi kierownik projektu, prof. Przemysław Urbańczyk z Instytutu Archeologii i Etnologii (IAiE PAN).
Prof. Urbańczyk zapytany, do kogo adresowane jest wydawnictwo stwierdził, że nie są to wyłącznie archeolodzy czy studenci archeologii, ale też osoby zainteresowane odległą przeszłością. Dodał, że w ułatwieniu zrozumienia treści pomocne są liczne kolorowe ryciny, których jest w sumie ponad 1600.
Naukowiec powiedział, że redaktorzy tomów w swoich tekstach położyli nacisk na opisanie ludzi i procesów społecznych (czego odwzorowaniem jest również tytuł: "Przeszłe społeczeństwa"). W takim ujęciu zabytki są źródłem informacji o ludziach, nie są zaś omawianie jako takie. Takie podejście naukowiec określił jako "antropologiczne".
Publikację wydano w języku angielskim. "Chcieliśmy, żeby te najwcześniejsze dzieje Polski były dostępne nie tylko Polakom, ale i badaczom zagranicznym właściwie na całym świecie" - podkreślił naukowiec.
W ocenie archeologa największe zmiany dotyczące polskich pradziejów dotyczą najstarszego okresu pradziejów. Teraz wiadomo, że początki pobytu człowieka na ziemiach polskich pochodzą sprzed prawie pół miliona lat - wskazał. Dodatkowo ostatnie dekady przyniosły mnóstwo nowych odkryć archeologicznych. Dlatego w konsekwencji zmieniła się nie tylko chronologia, ale wizja pradziejów i wiedza o przeszłych społeczeństwach - uważa prof. Urbańczyk.
"Ktoś z historyków powiedział kiedyś, że każda generacja powinna od początku napisać historię, więc właśnie moja generacja zamyka swoje doświadczenia w tych pięciu tomach" - stwierdził inicjator wydawnictwa.
Redaktorami tomów są: Jacek Kabaciński, Piotr Włodarczak, Urszula Bugaj, Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz, Maciej Trzeciecki oraz Przemysław Urbańczyk (wspólnie tom piąty). Współpracowało z nimi kilkudziesięciu autorów ze środowisk uniwersyteckich i muzealnych z Krakowa, Poznania, Olsztyna, Rzeszowa i Wrocławia.
Prace nad wydawnictwem trwały ponad pięć lat. W wersji drukowanej publikacja ukazała się w nakładzie liczącym 100 egzemplarzy. Wkrótce "Przeszłe społeczeństwa" będzie można zakupić za pośrednictwem platformy App Store w postaci iBooka.
Poprzednia kilkutomowa publikacja o podobnym charakterze i objętości - "Prahistoria ziem polskich" ukazała się w latach 1975-1981. Wydali ją pracownicy Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (obecnie IAiE PAN, gdzie wydano właśnie "Przeszłe społeczeństwa").
Projekt "The Past Societies. Polish Lands from the first Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages", w ramach którego wydano tomy, został sfinansowany ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Szymon Zdziebłowski, Ewelina Krajczyńska
Czytaj też:
Bitwa nad rzeką Tollense - tajemnicze starcie w starożytnej Europie Środkowej