Koniec polskiej Kurlandii
  • Sławomir KoperAutor:Sławomir Koper

Koniec polskiej Kurlandii

Dodano: 
Pałac w Rundāle (Łotwa) należący do Bironów
Pałac w Rundāle (Łotwa) należący do Bironów Źródło: Wikimedia Commons / Chris Ogilvie, CC BY-SA 4.0
Księstwo Kurlandii i Semigalii było lennem Rzeczypospolitej przez blisko 250 lat. Upadło wraz z trzecim rozbiorem Polski i nigdy już nie powróciło w granice naszego kraju.

W 1682 r. władzę w księstwie Kurlandii i Semigalii przejął Fryderyk Kazimierz Kettler. Złożył hołd Rzeczypospolitej, chociaż po tragicznych wojnach z połowy XVII stulecia nasz kraj stracił na znaczeniu, a pierwszą potęgą w basenie Morza Bałtyckiego stała się Szwecja. Niebawem zresztą pojawił się kolejny kandydat do dominacji w tej części Europy, czyli Rosja, gdzie w 1689 r. władzę objął Piotr I.

Nowy władca Kurlandii był „rozmiłowany w zbytku i przepychu” i tak naprawdę interesowało go tylko wydawanie pieniędzy. Wzorem dla nowego dynasty był Ludwik XIV, którego próbował naśladować. Doprowadziło to państwowy skarbiec do ruiny. Fryderyk Kazimierz Kettler miał dość skromne dochody, które ograniczały się niemal wyłącznie do zysków z dóbr książęcych i handlu bałtyckiego.

Źle układały się również stosunki Fryderyka Kazimierza ze szlachtą kurlandzką. Ziemianie lekceważyli suwerena, wychodząc z założenia, że ubogi książę to słaby władca. Odmawiano respektowania jego zarządzeń, a w zamian do Warszawy słane były kolejne skargi. Prawdziwe problemy dla Kurlandii i jej mieszkańców miały jednak dopiero nadejść wraz z wybuchem kolejnej wojny północnej.

Boje o Kurlandię

Fryderyk Kazimierz zmarł w 1698 r., a jego następcą został zaledwie sześcioletni Fryderyk Wilhelm. Z powodu młodego wieku nie mógł sam sprawować rządów. Do regencji pretendowali matka księcia, Elżbieta Hohenzollern, oraz stryj Ferdynand. Każdy z kandydatów miał własnych stronników i księstwo stanęło na progu wojny domowej. Na domiar złego nowy król Polski August II zamierzał przekazać Kurlandię jednemu ze swoich synów, a Rosjanie i Szwedzi planowali inkorporację księstwa.

W 1700 r. wybuchła kolejna wojna o panowanie nad Bałtykiem (trzecia wojna północna), a Kurlandia stała się terenem operacji militarnych. Kraj popadł w ruinę, a każdy uczestnik konfliktu wkraczający w granice księstwa dowolnie rozdawał miejscowe urzędy i majątki. Nikt nie wiedział, kto rządzi Kurlandią, gdyż nawet polskich władców było dwóch (August II i Stanisław Leszczyński). Rządy nad księstwem sprawować chcieli jeszcze car Piotr I i król Szwecji Karol XII. Ostatecznie to Rosja zdobyła przewagę, opanowując najpierw dawne szwedzkie Inflanty. Wcześniej państwo carów ugruntowało swoje wpływy w Kurlandii. Przebywający wraz z matką w Niemczech Fryderyk Wilhelm został zmuszony do powrotu do kraju i małżeństwa z bratanicą Piotra I, Anną Iwanowną.

Artykuł został opublikowany w 6/2023 wydaniu miesięcznika Historia Do Rzeczy.