Leningrad (niegdyś, a także dzisiaj Petersburg), jedno z największych miast Związku Sowieckiego, był jednym z pierwszych celów niemieckiej inwazji, która rozpoczęła się w czerwcu 1941 roku. Trzy czwarte zakładów przemysłowych Leningradu i setki tysięcy mieszkańców miasta ewakuowano na wschód. Na miejscu pozostało dwa miliony ludzi. Do Leningradu nadciągnęły zaś rzesze Rosjan z innych terenów ZSRS, którzy uciekali przed nacierającymi wojskami niemieckimi. Wszystkie sprawne fizycznie osoby w mieście — mężczyźni, kobiety i dzieci — zostały zwerbowane do budowy fortyfikacji przeciwczołgowych na skraju Leningradu.
Pod koniec lipca niemieckie siły przecięły linię kolejową Moskwa-Leningrad i sporadycznie atakowały zewnętrzny pas umocnień wokół Leningradu. 8 września 1941 roku rozpoczęło się regularne oblężenie miasta. Już pierwszego dnia, w czasie bombardowania, podpaleniu uległy magazyny z zapasami żywności, co wkrótce miało wpłynąć na pogorszenie – i tak tragicznej – sytuacji cywilnych mieszkańców miasta, a także Armii Czerwonej, która odpierała niemieckie ataki. W obronę Leningradu zaangażowanych było około 930 tysięcy żołnierzy. Armia III Rzeszy liczyła zaś 720 tysięcy ludzi.
W październiku Niemcy rozpoczęli dalszą ofensywę na wschód i odcięli ostatnie linie zaopatrzenia, autostrady oraz linie kolejowe prowadzące do Leningradu. W międzyczasie siły fińskie nacierały w dół Przesmyku Karelskiego (który został odebrany Finlandii przez Sowietów podczas wojny rosyjsko-fińskiej w latach 1939-1940) i oblegały Leningrad od północy, choć nie przypuściły na miasto żadnego ataku. W mieście zaczęło brakować opału, więc elektrownie musiały ograniczyć dostawy energii elektrycznej. Tramwaje i trolejbusy przestały kursować. Prowizoryczne fabryki broni pod gołym niebem produkowały broń, którą na bieżąco wysyłano na front.
Na początku listopada miasto zostało prawie całkowicie otoczone i tylko przez jezioro Ładoga możliwe było jego zaopatrzenie. W pierwszych miesiącach oblężenia kilka razy dziennie dochodziło do niemieckich bombardowań artyleryjskich i lotniczych.
Dzienna racja żywnościowa dla ludności cywilnej została zmniejszona do 125 gramów chleba, czyli około jednej kromki. W grudniu nastał głód, a następnie najzimniejsza od dziesięcioleci zima z temperaturami spadającymi do -40 stopni Celsjusza. Codziennie w Leningradzie umierało nawet 4 tysiące ludzi. Służby miejskie nie nadążały z grzebaniem wszystkich zmarłych. Mieszkańcy palili książki i meble, aby się ogrzać, i szukali pożywienia, aby uzupełnić ograniczone racje żywnościowe. Zwierzęta z miejskiego zoo zostały wyłapane i zjedzone już na początku oblężenia. Wkrótce potem zjadano zwierzęta domowe. Ze ścian zdrapywano nawet klej do tapet zrobiony z ziemniaków. Gotowano trawę i chwasty, a naukowcy pracowali nad ekstrahowaniem witamin z igieł sosnowych i pyłu tytoniowego. Pomimo tych wszystkich starań ludzie głodowali, zdarzały się przypadki kanibalizmu. Dochodziło podobno nawet do sytuacji, kiedy kilka osób zostało zabitych, aby inni mogli ich później zjeść. Władze w mieście utworzyły nawet specjalny oddział policji do spraw walki z kanibalizmem.
Do wiosny 1942 roku, przez zamarznięte jezioro Ładoga ewakuowano z Leningradu około 500 tysięcy osób. Nadal wiele ludzi pozostało jednak w mieście. Do końca 1942 roku zginęło w Leningradzie 600 tysięcy osób.
Dopiero w styczniu 1943 roku udało się przerwać niemiecką blokadę i utworzyć szlak zaopatrzeniowy. „Droga życia”, jak określono szlak przez jezioro Ładoga, utrzymywał przy życiu pozostałych mieszkańców Leningradu. Na dnie jeziora położono także rurociąg oraz kable elektryczne, dzięki czemu groźba braku elektryczności była mniejsza.
Na początku 1944 roku wojska sowieckie zbliżały się do Leningradu, zmuszając siły niemieckie do wycofania się na południe od miasta, co nastąpiło 27 stycznia. Oblężenie Leningradu zakończyło się po niemal 900 dniach (dokładnie 872 dniach). W maju rozpoczęła się wielka sowiecka ofensywa, która stopniowo zaczęła odpychać wojska niemieckie z terenów ZSRS. Oblężenie kosztowało życie niemal milion osób (cywilów).
Czytaj też:
Bitwa pod Falaise. Generał Maczek i "spóźniona zemsta na Niemcach"Czytaj też:
Wyzwolenie Paryża i powstanie paryskie. Paryż uniknął losów WarszawyCzytaj też:
Koniec II wojny światowej na Dalekim Wschodzie. Niektórzy Japończycy płakali