Kaplica Zygmuntowska jest najlepszym przykładem na to, jak sztuka renesansowa rozwijała się w Polsce za czasów panowania Zygmunta Starego. Władca ten wspierał rozwój kultury i sztuki w swoim królestwie.
Włoskie nurty w Krakowie
Sztuka renesansowa pojawiła się na Wawelu już na początku XVI wieku. W 1502 roku przybył do Krakowa Franciszek zwany Florentczykiem. Przez kilkanaście lat, aż do swojej śmierci w 1516 roku, kierował on naprawami i przebudową królewskiej rezydencji w Krakowie. Po Franciszku nad Wisłę ściągać zaczęli kolejni artyści z Włoch.
Pomysł budowy tego wyjątkowego miejsca pojawił się w roku 1515 po śmierci Barbary Zapolyi, pierwszej żony króla Zygmunta Starego. Monarcha zapragnął godnie upamiętnić swą zmarłą żonę, którą podobno szczerze kochał. Chciał zbudować dla niej i swojej rodziny mauzoleum.
W 1517 roku sprowadzono do Krakowa florenckiego architekta, mistrza Bartolommea Berecciego, który już wkrótce zaprezentował królowi wstępny projekt kaplicy. Berecci kształcił się Andrei Ferrucciego z Fiesole. Do Krakowa przybył dzięki rekomendacji biskupa Jana Łaskiego. W Polsce mieszkał aż do śmierci – w 1537 roku został zamordowany.
Budowę Kaplicy Zygmuntowskiej zaczęto w 1524 roku. Miała ona przylegać do Katedry Wawelskiej. Wewnątrz spocząć miały szczątki zmarłej Barbary, a w przyszłości jej męża Zygmunta.
Budowa kaplicy
Kaplica musiała pasować do gotyckiego stylu katedry na Wawelu. Berecci (wraz z współpracownikami, m.in. Antonim z Fiesole, Mikołajem Castiglione i Filipem z Fiesole) przy zachowaniu tej spójności, zawarł w niej także wszystkie najważniejsze elementy renesansu włoskiego. Zastosował również całkiem oryginalne rozwiązania, niespotykane wtedy nigdzie indziej.
Kaplica Zygmuntowska została ukończona w 1531 roku, a konsekrowano ją dwa lata później. Została pokryta, opisaną na planie elipsy, miedzianą kopułą pokrytą złotą blachą z wzorem rybiej łuski. Kopuła jest tym, co od zewnątrz szczególnie wyróżnia Kaplicę Zygmuntowską.
Wnętrze kaplicy pokryte jest bogatą ornamentyką przedstawiającą motywy roślinne, herbowe i sceny mitologiczne, niektóre o zabarwieniu erotycznym. Całość wzbogacona jest dekoracjami rzeźbiarskimi. Wnętrze wykonano z zielonego piaskowca i czerwonego marmuru. Materiały te sprowadzano z Ostrzyhomia, co dostarczyło zresztą wielu trudności. Z marmuru wykute zostały wszystkie nagrobki, wolno stojące posągi i stelle.
Postać Zygmunta Starego na pomniku nagrobnym została zaprezentowana w tzw. pozie sansovinowskiej (nazwa pochodzi od Andrei Sansovina), którą w swojej sztuce stosowali już Etruskowie. Król został ukazany w pozycji półleżącej, ze skrzyżowanymi nogami, z głową wspartą na ręce zgiętej w łokciu. W podobny sposób została ukazana później postać Zygmunta Augusta, który także spoczął w Kaplicy Zygmuntowskiej (autorem rzeźby był florencki rzeźbiarz Santi Gucci). W kaplicy znajduje się także płyta nagrobna Anny Jagiellonki, siostry Zygmunta Augusta.
Znajdujący się w Kaplicy Zygmuntowskiej ołtarz, ufundowany przez Zygmunta Starego, jest dziełem zbiorowym artystów norymberskich z lat 1531–1538, wykonanym według ogólnego projektu Hansa Dürera. Płaskorzeźby otwartego ołtarza, ze scenami z życia Matki Bożej, wykonał w srebrnej blasze, w technice trybowania Melchior Baier. Skrzydła zamkniętego ołtarza, ze scenami Męki Pańskiej namalował Georg Pencz.
Kaplica Zygmuntowska była wielokrotnie konserwowana. W roku 1776, w latach 1891-1894, 1954-1963 i w 2004 roku.
Czytaj też:
Hołd pruski – pokaz potęgi czy słabości?Czytaj też:
Anna Jagiellonka. Zapomniany król PolskiCzytaj też:
Kazimierz Jagiellończyk. Takich monarchów potrzebowała Korona