Ekstraklasa w początkowym okresie istnienia nosiła nazwę Liga. Jej historia zaczyna się krótko po uzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Historia Ekstraklasy
Już na początku wieku XX grywano w Polsce w piłkę nożną, choć początkowo rozgrywki te nie miały oficjalnego charakteru, ani uporządkowanych zasad. Sytuacja zmieniła się w roku 1906, kiedy w Krakowie powstał klub Cracovia, a kilka miesięcy później Wisła. Od tamtej pory zespoły te rywalizowały między sobą oraz z kolejnymi drużynami, które powstawać zaczęły w różnych częściach Galicji, a później Polski.
Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku powstał Polski Związek Piłki Nożnej, który sformułował zasady gry o Mistrzostwo Polski. Już dwa lata później pojawiły się jednak pomysły, aby w Polsce, na wzór zachodni, stworzyć ogólnopolską ligę w dwóch klasach rozgrywek. Działacze piłkarscy postulowali konieczność takich zmian, które będą sprawiedliwe i zaczną lepiej oddawać potrzeby rodzimego futbolu.
2 grudnia 1926 roku 12 polskich klubów piłkarskich, tzw. „reformatorów” (Pogoń Lwów, Czarni Lwów, Hasmonea Lwów, Polonia Warszawa, Legia Warszawa, Warszawianka, ŁKS, Klub Turystów z Łodzi, Wisła Kraków, Warta Poznań, 1. FC Katowice i TKS Toruń) zebrało się na konferencji porozumiewawczej. Dwa dni później, tj. 4 grudnia kluby te podpisały porozumienie dotyczące utworzenia nowych rozgrywek pod nazwą Liga Polska.
PZPN sprzeciwił się tej zmianie. W odpowiedzi na negatywne stanowisko związku, „reformatorzy” zdecydowali o wystąpieniu z jego struktur, co oficjalnie nastąpiło 1 marca 1927 roku. Kluby te utworzyły własną strukturę pod nazwą Polska Liga Piłki Nożnej (PLPN), na czele której stanął generał Roman Górecki (szef ówczesnej Legii Warszawa). Nowa Liga szybko zyskała popularność – w kilka tygodni przystąpiło do niej 57 klubów piłkarskich.
13 marca 1927 roku PZPN zdyskwalifikował wszystkie kluby, które przystąpiły do nowej struktury i o sprawie poinformowano FIFA. Dwa miesiące później PZPN stworzył jednak własne rozgrywki ligowe, które nazwano „Klasa Państwowa”. Tym samym na wiosnę 1927 roku istniały w Polsce dwa systemy rozgrywek. 3 kwietnia 1927 roku PLPN zainaugurował swoją premierową kolejkę.
Do rozmów pomiędzy zwaśnionymi stronami doszło w lipcu 1927 roku. PZPN i PLPN wypracowały wspólne stanowisko, a porozumienie podpisano w grudniu tego samego roku. 18 grudnia na walnym posiedzeniu PZPN zdecydowano o przeniesieniu siedziby związku z Krakowa do Warszawy (tym samym wojskowi działacze, związani głównie z Legią i Polonią, przejęli niemal zupełnie kontrolę nad piłką w Polsce). W tym samym miesiącu również Cracovia, która dotąd odmawiała udziału w rozgrywkach pod nazwą „Liga”, przystąpiła do niej. 15 stycznia 1928 roku PLPN wstąpił w szeregi PZPN, stając się jednym z 11 autonomicznych członków PZPN (obok 10 okręgowych związków piłki nożnej).
W sezonie 1927/1928 w Lidze zagrało 15 piłkarskich drużyn. Było tak do roku 1930, kiedy w Lidze wystąpiło 12 zespołów. Trzy lata później PZPN przeprowadził modyfikację rozgrywek tworząc dwie równorzędne 6-zespołowe grupy, z których po trzy najlepsze miały w II etapie rozgrywek walczyć w grupie mistrzowskiej o tytuł najlepszej drużyny w kraju, a pozostałe ekipy miały grać o utrzymanie na najwyższym szczeblu (tzn. o miejsca 7-12).Taki system obowiązywał tylko przez rok. Powrócono wówczas do określonej liczny drużyn (11, a później 10) przy zasadzie spadku i awansu dwóch najlepszych/najgorszych drużyn.
Lata powojenne
II wojna światowa przerwała piłkarskie rozgrywki. Po 1945 roku Ekstraklasę reaktywowano jako przedwojenną „Ligę”. W spotkaniu inaugurującym jej działanie wzięli udział przedstawiciele Cracovii, Wisły Kraków, Garbarni Kraków, Legii Warszawa, Polonii Warszawa, ŁKS Łódź, Warty Poznań, Ruchu i AKS Chorzów, Polonii Bytom (jako spadkobiercy zlikwidowanej Pogoni Lwów) oraz czterech „obserwatorów” (Widzew Łódź, Lech Poznań, Zagłębie Sosnowiec i Rymer Niedobczyce).
PZPN zanegował pomysł powstania Ligi. Komuniści bowiem nie chcieli pozwolić, aby sportem zajmowali się „zawodowcy”, a takie rozgrywki automatycznie tworzyły „zawodowych” piłkarzy. W PRL sportem zajmować mieli się tylko „amatorzy”, stąd istniejące później absurdy w rodzaju najlepszych polskich przedstawicieli sportu, którzy oficjalnie zatrudnieni byli np. w fabrykach czy jako nauczyciele (choć w miejscu swojej oficjalnej pracy pojawiali się np. tylko raz w miesiącu, aby podpisać listę obecności).
Ekstraklasa (pod nazwą Liga) została jednak reaktywowana, lecz na zasadach zaakceptowanych przez władze PRL. Rozgrywki rozpoczęły się 14 marca 1948 roku.
Na przełomie tysiącleci PZPN rozpoczął działania mające na celu pozyskanie dla ligi tytularnego sponsora. Została nim Idea, później Orange, T-Mobile, Lotto. Aktualnie sponsorem tytularnym Ekstraklasy jest PKO BP.
Obecnie rozgrywki w Ekstraklasie składają się z trzydziestu czterech kolejek spotkań rozgrywanych pomiędzy drużynami systemem kołowym. Każda para drużyn rozgrywa ze sobą dwa mecze – jeden w roli gospodarza, drugi jako goście. Od sezonu 2021/2022 w Ekstraklasie występuje 18 zespołów. Drużyna za wygrany mecz otrzymuje 3 punkty, 1 punkt za remis oraz 0 punktów za porażkę. Zajęcie pierwszego miejsca oznacza zdobycie tytułu Mistrzów Polski w piłce nożnej. Mistrz Polski kwalifikuje się do eliminacji Ligi Mistrzów UEFA. Od sezonu 2021/2022 trzy ostatnie zespoły Ekstraklasy spadają z najwyższej klasy rozgrywkowej.
Największa afera w polskiej piłce nożnej
Największą aferą w polskiej piłce nożnej była sprawa Ryszarda F. ps. „Fryzjer”, który miał wpływ na ustawienie nawet kilkuset meczów. Sprawa miała miejsce pod koniec lat 90. „Fryzjer” był działaczem klubu Amica Wronki. Stopniowo budował swoje wpływy i znajomości, dominując w końcu w piłkarskim świecie w Polsce. Przez kilka sezonów „Fryzjer” miał wpływ na sędziów, trenerów i piłkarzy różnych drużyn w kraju.
„26 sierpnia 2006 r. Przegląd Sportowy opublikował tzw. »listę Fryzjera«. Była to lista i akta 28 polskich pierwszo- i drugoligowych sędziów piłkarskich (w tym międzynarodowych), z którymi starał się utrzymywać kontakty Ryszard F.
Wydział ds. przestępczości zorganizowanej Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu postawił »Fryzjerowi« liczne zarzuty dotyczące korupcji w sporcie, z których głównym jest założenie i kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą działającą w latach 2000-2006. Według prokuratury grupa miała zajmować się ustawianiem meczów piłkarskich w I, II oraz III lidze polskiej, a główny oskarżony miał nakłaniać, pośredniczyć i wręczać łapówki m.in. sędziom piłkarskim i obserwatorom PZPN.
Ryszard F. miał w ten sposób wpłynąć na wyniki setek meczów (tylko w procesie Arki Gdynia 42 spotkania). W pierwszym sezonie, dzięki ustawianiu spotkań, gdynianie utrzymali się na zapleczu ekstraklasy, a w kolejnym do niej awansowali. Działacze klubu płacili od 5 do 43 tys. zł sędziom i obserwatorom, a także »Fryzjerowi« za pośrednictwo”. (sport.onet.pl)
W listopadzie 2019 roku Ryszard F. „Fryzjer” został skazany na 4,5 roku więzienia oraz dziesięcioletni zakaz pracy przy organizacji profesjonalnych zawodów sportowych i w nich uczestniczenia.
Czytaj też:
Wojna o Kraków. KS Cracovia – historia klubuCzytaj też:
QUIZ: Najwięksi polscy sportowcy międzywojnia. Znasz ich dobrze?Czytaj też:
Helena Marusarzówna – mistrzyni narciarstwa i łączniczka ZWZ. Zamordowana przez Niemców