Jerzy Jazłowiecki, twórca lekkiej jazdy

Jerzy Jazłowiecki, twórca lekkiej jazdy

Dodano: 
Jerzy Jazłowiecki
Jerzy JazłowieckiŹródło:Wikimedia Commons
Jerzy Jazłowiecki herbu Abdank, nie jest znany z błyskotliwych zwycięstw, więc często wymyka się pamięci historyków.

Jednak jego zasługi na polu organizacji wojska kwarcianego, jazdy lekkiej i systemu obrony wschodnich ziem przyłączonych do Korony po Unii Lubelskiej są ogromne. Oto człowiek, pod którego buławą formowała się nowożytna armia polska walcząca na wschodzie, taka, jaką znamy z XVII-wiecznych wojen z Moskwą, Turkami, Tatarami i Szwedami.

Jazłowiecki urodzony przed 1510 rokiem, był wychowankiem krakowskiego biskupa Piotra Tomickiego, karierę wojskową rozpoczynał zaś pod dwoma sławnymi hetmanami – Janem Tarnowskim i Mikołajem Kamienieckim. W 1518 roku, w wieku około 20 lat wziął udział w bitwie z Tatarami pod Kamieńcem Podolskim, a w rok później uczestniczył w wyprawie na Oczaków. Dostał się zresztą tutaj do niewoli, gdyż Turcy zaprosili go w gościnę – zapewne udając pertraktacje - następnie pojmali zdradliwie. Wyszedł na wolność po zapłaceniu znacznego okupu. W 1531 r. brał udział w bitwie pod Obertynem, następnie zasłynął jako poseł na sejm i dobry gospodarz. W 1546 roku przeszedł na kalwinizm, w 1564 roku posłował do Turcji, do samego Sulejmana Wspaniałego, za co został wynagrodzony przez Zygmunta Augusta godnością kasztelana kamienieckiego, później zaś wojewody podolskiego. Wreszcie w 1569 roku, król mianował go hetmanem polnym koronnym. Ponieważ zaś buława wielka pozostawała nie obsadzona, Jazłowiecki cieszył się wielką niezależnością. I wkrótce zasłynął jako zdolny organizator.

Reformy Jazłowieckiego

W 1563 roku król z poparciem ruchu egzekucyjnego przeprowadził reformę wojskowości tworząc skarb kwarciany w Rawie Mazowieckiej, do którego wpływała jedna czwarta dochodów uzyskiwanych przez dzierżawców dóbr królewskich (część z nich, niesłusznie trzymanych odebrano magnatom). Umożliwiło to przekształcenie obrony potocznej – dotychczasowego na wpół stałego wojska zaciężnego - w zawodowe wojsko kwarciane utrzymywane na południowo wschodnich kresach Rzeczypospolitej, a przede wszystkim zapewnienie mu regularnej płacy i podniesienie jego liczebności. Reformy te były ogromną zasługą Zygmunta Augusta, ale przede wszystkim dowódców – w tym Jazłowieckiego. Jak pisze Marek Plewczyński: „wojskowość polska w trzeciej ćwierci XVI w. przeżywała dalszy szybki rozwój. Nowe jakości w strukturze i organizacji wojska były zasługą nie tyle samego ostatniego Jagiellona, ile doskonałej wyższej i średniej kadry dowódczej tego okresu.

Autor: Jacek Komuda
Źródło: DoRzeczy.pl