Traktat z Verdun przyjęto w sierpniu 843 roku. Na jego podstawie państwo Franków, którym władał syn Karola Wielkiego, Ludwik I Pobożny zostało podzielone pomiędzy jego walczących o władzę synów (a wnuków Karola): Lotara, Karola II Łysego i Ludwika Niemieckiego. Traktat z Verdun był pierwszym z czterech traktatów „rozbiorowych” imperium Karolingów. Kolejnymi były traktaty z Prüm (855), Meerssen (870) i Ribemont (880).
Rozbijanie państwa
W chwili śmierci Karola Wielkiego w roku 814, granice jego imperium sięgały od dzisiejszych Czech po Hiszpanię i środkowe Włochy. Państwo, z racji swojego wielkiego terytorium, nie było jednak stabilne. Dopóki żył Karol Wielki potrafił on utrzymać w ryzach swoich dowódców, armię i urzedników, a ci sprawiali, że władza na tak rozległym obszarze była możliwa. Podobnych umiejętności nie miał syn i następca Karola, Ludwik Pobożny. O władzę nad wielkim terytorium zaczęli kłócić się jego synowie. Konflikty były coraz bardziej niebezpieczne także dla samego Ludwika, który na krótki czas został nawet zdetronizowany przez własnych synów.
Ludwik Pobożny podzielił w końcu państwo pomiędzy swoich trzech synów. Miał więcej dzieci, ale spośród męskich potomków tylko ci trzej synowie dożyli do tego czasu: pochodzący z pierwszego małżeństwa Lotar i Ludwik Niemiecki oraz z drugiego związku, Karol Łysy.
Lotar, jako najstarszy syn, miał odziedziczyć tytuł cesarza rzymskiego. Otrzymał on także największą część władztwa Karolingów. Jego bracia mieli jednak również duże ambicje. W wyniku dalszych walk Ludwik Pobożny pozbawił więc Lotara części ziem, co trochę uspokoiło młodszych synów, lecz jednocześnie mocniej podburzyło Lotara. Było jasne, że po śmierci ojca bracia staną do walki.
Ludwik Pobożny zmarł w 840 roku. Lotar ogłosił się wówczas zwierzchnikiem wszystkich ziem, nad którymi władzę sprawowali Karolingowie. Jego młodsi bracia nie uznali jego władzy i wypowiedzieli Lotarowi wojnę. W 841 roku Ludwik Niemiecki i Karol Łysy pokonali Lotara w bitwie pod Fontenoy. Rok później Ludwik i Karol złożyli tzw. przysięgę strasburską (łac. Sacramenta Argentariae), zobowiązując się do wspólnej walki przeciwko Lotarowi, po czym obaj ruszyli do Akwizgranu, stolicy imperium. Lotar został zmuszony przyjąć warunki narzucone przez braci. Przez kolejny rok wszyscy trzej pertraktowali na temat podziału państwa.
Traktat z Verdun
Lotar, Ludwik i Karol spotkali się w Verdun w sierpniu 843 roku (około 10 sierpnia), aby potwierdzić dotychczasowe ustalenia. Postanowiono, że wszyscy zatrzymają ziemię, którymi dotąd władali, czyli Lotar w Królestwie Włoch, Ludwik w Bawarii, a Karol w Akwitanii. Lotar mógł także zatrzymać tytuł cesarski, choć nie mógł domagać się od braci podporządkowania jego rozkazom.
Pozostałe ziemie imperium Karolingów zostały podzielone w następujący sposób:
Lotar otrzymał obszar zwany Francia Media, czyli Niderlandy, obszar nazwany później Lotaryngią, Alzację, Burgundię, Prowansję oraz dwa miasta cesarskie: Akwizgran i Rzym.
Ludwikowi Niemieckiemu przypadła tzw. Francia Orientalis, czyli wszystkie ziemie na wschód od Renu (prócz Niderlandów) oraz na północ i wschód od Włoch. Jego władztwo stało się niedługo później Królestwem Niemiec.
Karol II Łysy otrzymał natomiast obszar zwany Francia Occidentalis, czyli zachodnie królestwo Franków. Były to ziemie na zachód od Rodanu, które później stały się Królestwem Francji.
Pepin II, który był wnukiem Ludwika Pobożnego (synem jego drugiego syna Pepina I) i także brał wcześniej udział w rodzinnych walkach o spadek po Karolu Wielkim, otrzymał Królestwo Akwitanii, choć musiał zgodzić się na zwierzchnictwo Karola Łysego.
Dziedzictwo Karola Wielkiego rozpadło się. W późniejszych latach żadnemu z jego potomków nie udało się „skleić” wszystkich ziem. Do największego zjednoczenia karolińskich terytoriów doszło za panowania Karola Otyłego, lecz tylko na krótki czas.
Tereny przejęte w Verdun przez Lotara stały się później obszarem spornym pomiędzy władcami Niemiec i Francji. Z czasem królestwo Lotara rozpadło się, podzielone pomiędzy „Francia Orientalis” i „Francia Occidentalis”. Rozbicie państwa Lotara spowodowało też upadek królestwa Włoch i rozdrobnienie tych ziem, które trwało aż do XIX wieku.
Czytaj też:
Słoń na ulicach Akwizgranu. Karol Wielki i Harun ar-RaszidCzytaj też:
Wielka schizma wschodnia. Dlaczego właściwie doszło do podziału Kościoła?Czytaj też:
Zjazd w Wyszehradzie. Dyplomatyczna batalia o Polskę