Konstytucja z 1791 r. nie zmieniła wiele w ustroju Francji, jaki faktycznie kształtował się od lata 1789 roku. Funkcjonował model monarchii ograniczonej, bowiem król dzielił władzę z Konstytuantą, a po jej rozwiązaniu ze Zgromadzeniem Ustawodawczym. Poważna zmiana nastąpiła 10 sierpnia 1792 r., kiedy król Ludwik XVI został aresztowany (później skazany na śmierć i zamordowany), co w praktyce oznaczało transformację w republikę. Formalne Konwent, który zastąpił Zgromadzenie Ustawodawcze, proklamował republikę 22 września tego roku. W Konwencie cały czas toczyła się zacięta walka o wpływy pomiędzy żyrondystami a jakobinami. Sytuacja gospodarcza i polityczna ogarniętej rewolucją Francji była bardzo trudna, tym bardziej że działała już wówczas pierwsza koalicja antyfrancuska.
2 czerwca 1793 rozpoczął się okres dyktatury jakobińskiej. Po aresztowaniu 29 żyrondystów stronnictwo to uzyskało przewagę w Konwencie i kierowało nim aż do lipca 1974 r., kiedy w rezultacie "przewrotu termidoriańskiego" Maximilien Robespierre i jego najbliżsi współpracownicy zostali zatrzymani, skazani na śmierć i zgilotynowani. Choć czas rządów jakobińskich to przede wszystkim niezwykle brutalny, masowy terror, grabieże i prześladowania "wrogów" rewolucji, to na początku ustanowili oni nową konstytucję.
Tzw. konstytucja roku pierwszego została uchwalona 24 czerwca 1793 roku. Przygotowali ją żyrondyści, ale w Konwencie przeforsowali jakobini. Ostatecznie dokument nie wszedł w życie. Zaraz po ogłoszeniu został zawieszony, bo jak mówił Robespierre, w czasie rewolucji "rząd ludowy opiera się na cnocie i na terrorze". Mimo to, warto przyjrzeć się zapisom, jakie zawierał.
Konstytucja jakobińska
Zgodnie z mottem rewolucji: "Wolność, równość, braterstwo albo śmierć" nowa ustawa zasadnicza wysuwała na piedestał "równość wszystkich obywateli". Prawo własności zachowano, ale już nie jako święte, lecz jako "prawo do korzystania i swobodnego dysponowania swoimi rzeczami i dochodami, trudem swej pracy i przedsiębiorczości".
Konstytucja miała gwarantować wszystkim obywatelom prawo do wykształcenia i pracy poprzez znajdowanie zajęcia bezrobotnym i wypłacanie środków na utrzymanie tym, którzy pracować nie mogą.
Według zapisów konstytucji jakobińskiej całość władzy miało sprawować Ciało Ustawodawcze wybierane raz na rok w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i jawnych. Prawo wyborcze (czynne i bierne) rozszerzono względem konstytucji z 1791 r. i teraz miało ono przysługiwać wszystkim mężczyznom, którzy ukończyli 21 rok życia.
Władzę wykonawczą miała pełnić Rada Wykonawcza podlegająca Ciału Ustawodawczemu, składająca się z 24 członków powoływanych przez Ciało Ustawodawcze na 2 lata, przy czym co roku połowa składu tej rady miała być wymieniania.
W konstytucji jakobini nadali szerokie uprawienia tzw. zebraniom pierwiastkowym, obejmującym ogół obywateli. W takiej formule mieli być wybierani deputowani do Ciała Ustawodawczego, ale także urzędnicy i sędziowie. Ponadto zebrania pierwiastkowe mogły przedstawiać Ciału Ustawodawczemu kandydatów do składu Rady Wykonawczej. Zebrania pierwiastkowe miały też uczestniczyć w procesie legislacyjnym poprzez dyskusję nad projektami ustaw oraz prawo żądania przeprowadzenia nad danym projektem głosowania powszechnego. Bez udziału ludu Ciało ustawodawcze mogło natomiast stanowić akty prawne w randze dekretu.
Czytaj też:
Wandea. Powstanie i ludobójstwo. Nierozliczona zbrodnia rewolucyjnej FrancjiCzytaj też:
Głowy obrońców obnoszono po ulicach. Zdobycie Bastylii to żaden powód do świętowania
